دیدگاه های کارشناس رسمی دادگستری کتاب و کتاب شناسی در زمینه کپی برداری غیر قانونی از آثار نوشتاری
به جرات می توان گفت پر تکرار ترین تخلفی که در در حوزه کتاب رخ می دهد همین مسئله کپی برداری غیر قانونی است. کارشناسان رسمی دادگستری کتاب و کتاب شناسی بخش زیادی از وقت خود را صرف ارائه مشاوره برای حل این مشکلات می کنند.
در ابتدای این یادداشت باید تاکید کنم که بین جعل و کپی برداری غیر قانونی باید تمایز قائل شویم. منظور ما در اینجا بررسی کپی برداری غیر قانونی به منظور آشنایی با اموری است که کارشناس رسمی کتاب و کتاب شناسی انجام می دهد، می باشد نه جعل، که اساسا یک موضوع متفاوت است.
کپی برداری زمانی غیر قانونی می شود که یک اثر به شکل نوشتار درآمده باشد. یعنی بلافاصله بعد از اینکه فردی اندیشه و یا طرح هایش را در یک اثر به چاپ رساند این حق را برای خود ایجاد کرده است تا مانع تکثیر آن اثر توسط دیگران شود.
قوانین تخلف تخلف کپی برداری غیر قانونی در جهان از طریق پیوستن کشور ها به پیمان برن لازم الاجرا می شود. اما در کشور هایی مانند ایران که به این قانون نپیوسته اند، کپی برداری از آثار خارجی تنها ممکن است بار اخلاقی داشته باشد.
اما موضوع در داخل کشور بسیار متفاوت است و کپی برداری بدون کسب اجازه از ناشر و مولف تخلف محسوب می شود و مجازاتی را هم قانون برای این کار در نظر گرفته است. کارشناس کتاب و کتاب شناسی کار سختی برای پیدا کردن مصادیق جرم در این موضوع ندارد. چون یک تخلف واضح است که با ارائه مستنداتی از سوی مدعی قابل اثبات است.
بدون وجود قوانین، ضمانت اجرایی برای سو استفاده از کتاب ها وجود ندارد. اگر ضمانت اجرا برای جلوگیری از تخلف وجود نداشته باشد تضمینی هم برای نگارش کتاب وجود نخواهد داشت چرا که تمایلی برای نویسنده ایجاد نمی کند.
در کشور ما برای حمایت از حقوق نویسندگان قوانینی وضع شده است. بر طبق این قوانین کپی برداری از کتاب ها، چه تمام کتاب و چه بخشی از کتاب مصداق جرم است و برای آن بین شش ماه الی سه سال حبس در نظر گرفته اند.
دو نکته بسیار مهم است که کارشناس دادگستری کتاب و کتاب شناسی نیز باید به آن توجه داشته باشد: اولا این قانون مربوط به آثاری است که به صورت رسمی چاپ شده اند و اصطلاحا مورد حمایت هستند. دوم آنکه حتی اگر اثر با نام خود نویسنده نیز چاپ شد و از ایشان کسب اجازه نشده باشد، باز هم مصداق جرم شناخته شده و تابع قواعد مذکور می شود.
مجموعه این قوانین چون سایر قوانین و در هر کجای جهان مانع از تخلف نمی شوند و همواره پرونده هایی در رابطه با این تخلفات شکل می گیرند که ممکن است پیچیدگی های خاصی نیز داشته باشند. رفع این پیچیدگی ها در حوزه تخصص کارشناس کتاب و کتاب شناسی قرار می گیرد.