کاربرد بلوکهای یونولیتی (پلی استایرن ) غیر استاندارد
روند جایگزینی محصولات نوین در صنعت ساختمان سازی
یزدفردا -مهندس حیدری مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر یزد
اولین بار که دیوارهای قطور خشتی به فراموشی سپرده شدند وپنجره‌های چوبی با شیشه های رنگی جایشان را به آهن وآلومینیوم دادند. هر محله‌ا‌ی برای خودش معماری داشت و هویتش را از هنر او می گرفت.اما وقتی عصر تیر آهن و بلوک سیمانی رسید همه جای شهر شبیه هم شد تا این زمان ترس بیشتر از زلزله بود چرا که تیرآهن و سیمان به سنگینی فرو می ریزد.
ولی امروزوحشت دیگری ذهن‌ها را به خود مشغول کرده.به میمنت صنایع پتروشیمی که روز به روز گسترش می یابند زندگی ما پر از پلاستیک و محصولات شیمیایی دیگر شده حالا چند وقتی‌است که این محصولات مشتق از نفت به مصالح بناها هم نفوذ کرده و قرار است خشت زیر پایمان باشد و بر آن ییاساییم . فقط تا زمانی که شعله‌ای به خانه‌ای نیفتد که آنگاه ناگهان از سقف و دیوار خانه‌ها آتش میبارد !
خشت جدید(پلی استایرن و بلوکهای ساختمانی )
بلوکهای یونولیتی«پلی استایرن»مدتی است که برای ساختمان سازی درکشور و یزد و در آپارتمانهای بلند به خاطر مقاوم بودن در برابر زلزله، عایق‌بندی و تا حدی عایق صدا ، سبکی ،کم هزینه بودن مورد استقبال قرار گرفته است . این بلوکها در 2 نوع «قابل اشتعال» و «غیرقابل اشتعال» در بازار عرضه میشوند این ماده اگر در حضور مستقیم شعله آتش قرار نگیرد قادر است دمای غیرمستقیم تا 200 درجه سانتیگراد را نیز تحمل نماید.
.
وزن هر قطعه بلوک سیمانی که در ساختمان سازی بکار میرود ، 15 کیلو گرم است ،در حالیکه وزن بلوکهای یونولیتی بسیار ناچیز است و تا اندازه بسیار زیادی موجب پایین آوردن وزن ساختمان میشود با وجود پوشش نسوزی که زیر و روی این بلوک را محصور کرده است در صورت آتش سوزی در ساختمان این بلوکها تنها تا 20 دقیقه تاب مقاومت در برابر حرارت را دارند . ایمنی اماکن مسکونی در برابر حریق و حادثه از جمله مواردی است که باید از نظر ایمنی شهری مورد توجه قرار گیرد .
در ایمنی یک ساختمان موارد زیادی نقش دارد که میتوان به مصالح بکار رفته در آن بعنوان یکی از مهمترین موارد اشاره کرد .
در چند سال اخیربه دلیل محاسن یاد شده بلوکهای پلی استایرن مورد استفاده قرارگرفته اند که به موازات آن شاهد خسارات مالی و جانی ناشی از استفاده از این بلوک ها بوده ایم.بلوک های «پلی استایرن» به دلیل سبکی وزن خود،وزن نهایی ساختمان را کم میکنند،به همین دلیل در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند.بلوک های مذکور نقش باروری ندارند و به همین دلیل دربرابر زلزله ایمن هستند.اما این بلوک ها ،در برابر آتش به راحتی حجم خود را از دست می دهند و تنها اشکال این بلوک ها،کمی مقاومت در برابر حرارت و شعله وری انها است.در صورتی که از جنس مرغوب این بلوکها در ساختمان سازی استفاده شود،در برابر آتش مقاوم تر خواهند بود.
ممنوع یا مجاز
بختیاری عضو هیات علمی«مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن» در خصوص کاربرد این بلوکها در ساختمان سازی به خبرنگار ایرنا گفت:هنوز ما تجربه لازم وکافی را در زمینه بلوکهای یونولیتی«پلی استایرن»نداریم.و چون به نتیجه قطعی در این زمینه نرسیده‌ایم، نمی‌توانیم ادعا کنیم کاربرد این مصالح در تمامی ساختمانها ممنوع یا مجاز است و در حال حاضر استاندارد‌ها،ضوابط،تجهیزات وآزمایشگا‌ههای مربوط به استاندارد کردن این بلوکها فراهم شده است.
در ایران نه تنها این نوع از مصالح ساختمانی بلکه تعداد بیشماری از مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد که از استاندارد‌های اجباری برخوردار نیستند و همچنان درساختمان سازی به کار میروند.
در ساختمان سازی نباید از بلوکهای قابل اشتعال استفاده شود ونوع غیر قابل اشتعال این بلوکها نیز با رعایت ضوابط محدود شود تا از حریق های گسترده در ساختمانها جلوگیری شود.
همچنین انبار و نگهداری این مواد به دلیل واکنش‌هایی که ممکن است داشته باشند،بسیار خطرناک است و تا کنون شاهد مواردی از حریق انبار این بلوکها بوده‌ایم.
تردید در عایق بودن
یک مقام مسؤل در موسسه استاندارد ملی نیز در خصوص وضعیت استاندارد بلوکهای«پلی‌استایرن»گفت:نشست ها و جلسات متعددی در خصوص بررسی این موضوع تا کنون با حضور موسسه استاندارد،وزارت مسکن و وزارت صنایع درمرکز تحقیقات وزارت مسکن برگزار شده است و در جلسه نهایی که به همین منظور در اوایل خرداد ماه سال جاری در این مرکز تشکیل شد،تصمیمات قطعی و نهایی در خصوص اجباری شدن استاندارد بلوکهای «پلی‌استایرن»گرفته واعلام شد.
وی افزود:در صورت اجباری شدن استاندارد این بلوکها ،وزارت مسکن اخطار لازم را به کلیه سازمان‌های درگیر با کاربرد این مصالح خواهد داد تا جلوی استفاده و کاربرد این بلوکها گرفته شود .مسؤل گروه کارشناسان صوت مرکز تحقیقات وزارت مسکن نیز در خصوص کاربرد بلوکهای یونولیتی«پلی‌استایرن» در ساختمان با انگیزه کاهش و افت صدا میگوید این بلوکها تاثیری نمی‌توانند در کاهش صدا داشته باشند.اگر چه در ساخت این بلوکها یونولیت بکار رفته است. ولی تنها به این دلیل نمی‌تواند عایق صوت باشد و شاهدیم که براحتی صدا را از خود عبور می‌دهند برای کاهش صوت به چگالی نیاز است و بلوکهای سیمانی از چگالی بالایی برخوردار هستند.
ضوابط فنی پیشنهادی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن برای استفاده از بلوک سقفی پلی استایرن منبسط شده در ساختمان
بنا به دستور وزیر محترم مسکن و شهر سازی ، از تاریخ 1/1/84 استفاده از بلوکهای پلی استایرن در سقف‌هایی که فاقد تاییدیه از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن می‌باشد ممنوع اعلام شد.
بلوکهای سقفی از نوع پلی استایرن منبسط شده در صورتی عملکرد مناسب وقابل قبول خواهند داشت که مواردی از قبیل ایمنی در برابر اتش، مقاومت مصالح شکل هندسی وروش اجرایی مناسب در ان رعایت گردد.بنا براین لازم است تا مشخصات بلوک تولیدی با ضوابط زیر انطباق داشته ودر اجرا نیز از روشها ومحافظتهای صحیح بهره گیری گردد.بدیهی است که سیستم سقف تمام شده باید علاوه بر تطابق با این ضوابط ،مانند سایر سیستمهای ساختمانی به طور کامل با مقررات ملی ساختمان وکلیه ضوابط و ایین نامه های مصوب مرتبط مطابقت نماید.
1) ضوابط بلوکهای یونولیتی استاندارد مقاوم در برابر حریق
1_1) تنها استفاده از انواع کند سوز شده(fire retarded) مجاز بوده و استفاده از انواع غیر کند سوز ممنوع است.تولید کنندگان موظف می‌باشند مدارک لازم دال بر استفاده از مواد اولیه از نوع کند سوز شده برای تولید بلوک را به شرح زیر ارایه نمایند:
الف)مواد اولیه باید از نوع کند سوز باشد .در این زمینه باید مدارک فنی معتبر از کارخانه فروشنده مواد اولیه اخذ گردد.مدارک فوق باید قرار گرفتن ماده اولیه از نظر واکنش در برابر آتش را بر اساس استاندارد‌های معتبر بین‌المللی در یکی از گروه‌های زیر نشان دهد:
ب)اخذ گواهی نامه از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن دال بر کند سوز بودن محصول مطابق با شرایط ذکر شده در بند الف.
2_1) برای حفاظت از بلوک سقفی پلی استایرن و جلوگیری از برخورد مستقیم هرگونه حریق احتمالی با بلوک لازم است تا زیر سقف بوسیله پوشش مناسب محافظت شود. پوشش باید به تیرها و تیرچه‌ها متصل و مهار شود .اتصال مستقیم به بلوک پلی استایرن (مانند گچ کاری مستقیم بر روی بلوک بدون استفاده از اتصالات مکانیکی ) به تنهایی قابل قبول نیست .انواع پوشش‌های مورد پذیرش به شرح زیر می‌باشد:
پوشش گچ یا پوشش‌های محافظ پایه گچ_پرلیت یا گچ-ورمیکولیت یا تخته گچی به ضخامت حداقل 5/1 سانتیمتر که بنحو مناسب و مستقل از بلوک به سقف سازه‌ای مهار شده باشد.
3-1)اتصال مستقیم اندود به بلوک با هر شکل هندسی (اعم از معمولی یا دارای شیار ) به تنهایی و بدون استفاده از اتصالات مکانیکی به هیچ وجه مجاز نبوده و ضرورتا باید از اتصالات مکانیکی مهار شده به تیرها و تیرچه‌ها (نظیر سیستم رابیتس ) استفاده شود . لذا تولیدکنندگان موظف هستند از ارایه هرگونه اطلاعات شفاهی یا کتبی به مصرف کنندگان که مغایر با این موضوع باشد ، خودداری نمایند.
4-1)از انجایی که دیوارهای بین واحد‌های مستقل (مانند دیوار بین آپارتمانهای مسکونی یا واحد‌های تجاری،اداری مستقل و غیره) در هر ساختمان باید دارای مقاومت در برابر آتش باشند،این دیوارها باید از لایه بلوکهای پلی استایرن عبور کرده و تا زیر سقف سازه‌ای (یعنی زیر تیرچه یا بتن ) امتداد داشته باشد یا بطور مناسب از مصالح حریق‌بند استفاده شود.. به گونه‌ای که بلوکهای پلی استایرن در این قسمت بین دو فضای مجاور پیوستگی نداشته باشند و از گسترش هر گونه حریق احتمالی بین دو فضایی که بوسیله دیوار مقاوم در برابر آتش از یکدیگر جدا شده‌اند ،جلوگیری گردد.
5-1) انبار کردن بلوکها در کارگاه ساختمانی:بلوکهای پلی استایرن منبسط شده در محل کارگاه ساختمانی به دور از هر گونه مواد قابل اشتعال (نظیر رنگها،حلال‌ها یا زباله‌های قابل اشتعال )نگهداری شوند. محل نگهداری باید بگونه‌ای باشد که از احتمال ریزش یا تماس براده‌های داغ یا جرقه‌های ناشی از جوشکاری یا هرگونه شیء داغ دیگر با بلوکها در کارگاه ساختمانی پیشگیری شود. محل انبار اصلی بلوکها حتی‌الامکان به دور از محل عملیات ساختمانی باشد تا از سرایت هرگونه شعله یا حریق احتمالی به محل انباراصلی جلوگیری شود.
1-6) توصیه می‌گردد که از انبار کردن بلوکها به حجم بیش از 60 متر مکعب خودداری شود.در صورت نیاز به انبار کردن مقادیر بیش از 60 متر مکعب ، بلوکها به قسمت‌های با حجم حداکثر 60 متر مکعب تقسیم شده و بین هر دو قسمت حداقل 20 متر فاصله وجود داشته باشد.
1-7) کلیه کارگران و کارکنان باید نسبت به عدم استفاده از هرگونه شعله و نیز عدم استعمال دخانیات در مجاورت محل نگهداری بلوکها توجیه شوند و استفاده از تابلوی استعمال دخانیات ممنوع در مجاورت محل نگهداری بلوکها الزامی است.تعدادی کپسول آتش نشانی نیز در نزدیکی محل نگهداری بلوکها پیش بینی میشود.
2)مشخصات ظاهری
2-1)بلوکها باید دارای ظاهر سالم و یکپارچه باشند. سطح بلوک باید نسبتا صاف باشد و بین دانه‌های پلی استایرن فاصله مشخص ظاهری وجود نداشته باشد.
2-2) لازم است تا نام تولید کننده ، کند سوز بودن محصول ،ابعاد بلوک (طول، عرض،ضخامت )و حداقل چگالی بلوک بر روی تمام بلوکهای تولیدی کارخانه حک یا چاپ یا بر چسب شود. در صورت استفاده از چا یا بر چسب ،این کار باید بنحو تثبیت شده صورت گیرد، بگونه‌ای که امکان پاک شدن یا بر امدن ساده در حین نقل و انتقال یا سو استفاده توسط افراد وجود نداشته باشد.
معایب شاخص بلوکهای پلی استایرن غیر استاندارد
1) سرعت آتشگیری بسیار بالا
2) خاصیت اشتعال پذیری بالا
3) سرعت شعله وری زیاد وچکه کردن هنگام حریق
4)انتشار گازهای فوق العاده سمی و کشنده در هنگام سوختن
5) انتشار دود بسیار غلیظ در موقع سوختن با روند مشکل کردن اطفای آن
6) عدم تحمل در دمای مستقیم 74 درجه سلسیوس