انواع پارکینگ و ضوابط طراحی پارکینگها
انواع پارکینگ
انواع پارکینگھایی که امروزه در کشورھای مختلف مورد استفاده اند ،عبارت انداز : پارکینگ خیابانی ،پارکینگ ھمسطح
،پارکینگ چند طبقه ،پارکینگ بامی ، پارکینگ مکانیکی ،و پارکینگ زیر زمینی . ھریک از این پارکینگھا که به شرح
مختصر آنھا می پردازیم ،ممکن است انواعی داشته باشد .
پارکینگ خیابانی
استفاده وسایل نقلیه از سطح خیابانھا به عنوان پارکینگ ھنگامی مشکل چندانی ایجاد نمی کند که تعداد این وسایل در شھر
نسبت به ظرفیت خیابانھا کم باشد . ظرفیت جاده را در آغاز طرح معمولاً طوری در نظر می گیرند که جوابگوی نیازھای
آینده طرح باشد .از این رو ظرفیت ھر جاده در سالھای اولیه استفاده از آن غالباً بیش از نیاز بالفعل آنھاست و به ھمین علت
استفاده وسایل نقلیه از قسمتی از سطح خیابان به عنوان پارکینگ در این حالت مشکل چندانی ایجاد نمی کند . اما به تدریج
که بر تعداد وسایل نقلیه افزوده می شود ،کمبود فضای عبور و مرور وسایل نقلیه محسوس می شود . در این صورت ،
توقف وسایل نقلیه در کنار خیابانھا در ساعاتی از روز یا در تمام طول روز ممنوع می شود .
جاده را اصولاً برای عبور ومرور وسایل نقلیه می سازند . پس اولویت استفاده از سطح خیابان ، با وسایل نقلیه در حال
حرکت است . بنابراین در مواقعی که ظرفیت خیابان برای عبور وسایل نقلیه کافی نیست باید از توقف وسایل نقلیه در آنجا
جلوگیری کرد . از طرف دیگر به علت عادت مردم به استفاده از سطح خیابانھا به عنوان پارکینگ ، و کمبود پارکینگھای
عمومی و خصوصی ،و ھمچنین افزایش تعداد وسایل نقلیه ،جلوگیری کامل و تمام وقت از پارک این گونه وسایل در خیابانھا
بسیار دشوار است . پارک خیابانی در اکثر شھرھای دنیا پدیده ای رایج است . بنابراین ،به کار گرفتن مدیریت ترافیک برای
استفاده از سطح خیابانھا به عنوان پارکینگ بسیار اھمیت دارد و می توان با اتخاذ روشھایی از امکنات موجود به نحو
مطلوبی استفاده کرد . در ھر حال انتخاب سطح جاده ھا به عنوان پارکینگ از نامناسب ترین روشھای حل مسئله پارکینگ
است زیرا گرانترین و غالباً بھترین زمینھا به پارکینگ اختصاص می یابند و ھمین باعث کاھش ظرفیت خیابان ممانعت از
سبقت ، افزایش تصادف ، ایجاد خطر برای عابران پیاده و کندی ترافیک می شود .
زاویه پارک کردن
طرز پارک کردن در خیابانھا نیز نکته مھمی است . رانندگان بر حسب مورد ،وسیله نقلیه خود را موازی جدول کنار خیابان
یا به حالت زاویه دار با آن پارک می کنند . ھر کدام از این دو روش مزایا و معایبی دارد . در پارک موازی طولی از جدول
یا کناره خیابان که برای توقف وسیله نقلیه لازم است ،به حداکثر خود می رسد ،در صورتی که اگر وسیله نقلیه با زاویه ای
نسبت به جدول پارک شود این طول اشغال شده کمتر خواھد شد . ھرچه زاویه پارک افزایش یابد این طول کمتر می شود و
1 سطح لازم برای پارک وسایل نقلیه را - در حالتی که وسیله با زاویه 90 درجه پارک شود به حداقل خود می رسد . شکل 5
با زوایای مختلف نشان می دھد .
برای رانندگان ،پارک کردن به صورت زاویه دار مناسب تر است زیرا ورود و خروج از پارک در این حالت راحت تر از
حالت موازی صورت می گیرد . اما در طریقه موازی برای پارک کردن و خروج از پارک چند دفعه جلو و عقب کردن لازم
است .
از معایب پارک زاویه ای خطرناک بودن آن در موقع خارج شدن و قطع ترافیک عبوری است . به علاوه در مواقعی که
ارتفاع جدول کم است ، امکان اشغال قسمتی از پیاده رو توسط وسیله نقلیه وجود دارد زیرا وسایل نقلیه می توانند تا حد
چرخھای جلو خود در پیاده رو جلو بیایند و سدی برای عابران پیاده به وجود آورند .
در صورت عریض بودن و کم بودن حجم ترافیک آن ممکن است قسمتی از فضای میانی خیابان را به پارکینگ اختصاص
دھند . از مھمترین عیبھای این گونه پارکینگ عبور اجباری سرنشینان وسایل نقلیه پارک شده از عرض خیابان است و
احتمال تصادف در این حالت افزایش پیدا می کند .
افزایش ظرفیت پارکینگ خیابانی
گفتیم که اگر به علت تعدد مراجعان از نظر تعداد محل پارک محدودیت ظرفیت وجود داشته باشد باید ترتیبی داد که از ھر
محل پارک چند دفعه در روز استفاده شود . در پارکینگھای خیابانی برای رسیدن به این مقصود می توان از توقف سنج
استفاده کرد . که در ادامه بحث به اجمال آن را شرح می دھیم .
توقف سنج
یکی از رایجترین راھھای اخذ وجه از پارکھای خیابانی ومحدود کردن مدت توقف ، استفاده از توقف سنج است . از توقف
سنج که کارل مگی آن را ختراع کرده است برای اولین بار در سال 1935 استفاده شد . به مرور استفاده از توقف سنج
گسترش یافت و امروزه در بیشتر شھرھای بزرگ دنیا از آن استفاده می شود .
مھمترین نکاتی که در انتخاب محلھای مناسب برای نصب توقف سنج باید در نظر گرفت ،عبارت انداز : لزوم عبور آزاد
ترافیک ،لزوم دسترسی به محلھای مجاور ،و در نظر گرفتن ظرفیت و فاصله پارکینگھای عمومی از محل مورد نظر .
نصب توقف سنج در محل بدون در نظر گرفتن وضعیت مناطق مجاور ، ممکن است باعث ایجاد تراکم در خیابانھای مجاور
شود ، زیرا رانندگان برای فرار از پرداخت وجه ممکن است به خیابانھای اطراف رو آورند . به ھمین دلیل ، برای نصب و
استفاده از توقف سنجھا باید منطقه ای وسیعتر از منطقه مورد نظر برای نصب توقف سنج را بررسی و مطالعه کرد .
مزایا و معایب استفاده از توقف سنجھا . مزیت مھم استفاده از توقف سنجھا آن است که چون علاوه بر محدود بودن زمان
توقف باید وجه نسبتاً زیادی ھم برای پارک کردن پرداخت ، صاحبان وسایل نقلیه معمولاً از توقفھای طولانی و بیجا اجتناب
می کنند و در نتیجه از ھر محل پارک چند دفعه در روز استفاده می شود . به علاوه چون محل توقف وسایل نقلیه با خط
کشی مشخص شده است ، رانندگان برای پارک کردن دردسر چندانی نخواھند داشت (بر خلاف پارکینگھای خیابانی بدون
توقف سنج ) . از مزایای دیگر استفاده از توقف سنج در در آمد قابل توجھی است که بابت حق توقف عاید می شود و می
توان از آن برای بھبود وضع ترافیک استفاده کرد . استفاده از توقف سنج معایبی نیز دارند که مھمترین آنھا از این قرارند
:استفاده از توقف سنج اصولاً راه حل کلی و جامعی برای مسئله پارکینگ به شمار نمی رود ؛ چون ھر محل پارک باید برای
بزرگترین اتومبیلھا(یا حداقل قدری بزرگتر از اندازه متوسط اتومبیلھا) در نظر گرفته شود قاعدتاً از تعداد محلھای پارک در
مقایسه با حالتی که توقف سنج وجود ندارد کاسته می شود ؛ به ساکنان مناطق مسکونی که توقف سنج در مجاورت منزل آنھا
نصب می شود ،از نظر پرداخت حق توقف مخارجی تحمیل می شود ؛به طور کلی ،نصب توقف سنج به زیبایی شھر لطمه
می زند کنترل توقفھای خیابانی با توقف سنج وقتی قابل توجیه است که نتوان با علائمی نظیر ممنوع ،محدودیت زمان توقف
و نظایر آنھا از توقف وسایل نقلیه در کنار خیابانھا جلوگیری کرد . لزوم استفاده از این وسیله غالباً به علت احتیاج مبرم به
محل توقف برای بارگیری و تخلیه ،مراجعه به سازمانھا و موسسات و عدم وجود پارکینگھای عمومی کافی پیش می آید .
در این مواقع ،رانندگان به اجبار علائم مذکور را نادیده می گیرند و حتی گاھی به صورت پھلو به پھلو توقف می کنند .
نصب توقف سنج برای تعیین محل نصب توقف سنجھا به اطلاعاتی نیاز است از جمله محل مکانھایی که برای بارگیری و
تخلیه لازم اند و فاصله بین آنھا نوع اجناسی که باید بارگیری یا تخلیه شوند محل ورودی ساختمانھا محل لوله ھای سوخت
منازل و ساختمانھا ، محل شیر ھای آتش نشانی ،فاصله تا تقاطعھا که باید توقف ممنوع باشد ،ایستگاھھای اتوبوس و محل
عبور عابران پیاده . ھمچنین باید نوع وسایل نقلیه ای که مجاز به استفاده از توقف سنجھا ھستند مشخص شود تا اندازه و
محل پارک متناسب با آنھا در نظر گرفته شود . وسایل نقلیه دیگری نیز نظیر اتومبیلھای آتش نشانی ،آمبولانسھا ، وسایل
حمل ونقل ادارات و سازمانھا که ناچارند در مکانھای بخصوصی توقف کنند باید مورد نظر قرار گیرد . شاید لازم نباشد که
در تمام مناطق ھمه توقف سنجھا را به توقفھای کوتاه مدت اختصاص داد. شاید بتوان بعضی از محلھا را برای توقفھای
کوتاه مدت و بعضی دیگر را برای توقف ھای طولانیتر در نظر گرفت . در این صورت لازم است شکل ظاھری توقف
سنجھایی که برای دو حالت فوق در نظر گرفته می شوند با ھم تفاوت داشته باشند تا رانندگان در استفاده از آنھا دچار اشتباه
نشوند .
به طور کلی طول و عرض مناسب برای ھر محل پارک را به ترتیب 6 و 5ر 2 متر در نظر می گیرند اما در مواقع
اظطراری می توان طول ھر محل پارک را به 8 ر 5 متر کاھش داد . ھمیشه باید بین ھر چند محل پارک فاصله ای قائل شد
تا امکان پیاده و سوار شدن مسافران از وسایل نقلیه دیگر وجود داشته باشد .
پارکینگ ھمسطح
پارکینگ ھمسطح به قطعه زمینی اطلاق می شود که صرف نظر از شکل آن بتوان از آن به عنوان پارکینگ استفاده کرد .
آنچه در مورد این گونه پارکینگھا اھمیت دارد این است که قواعد اساسی طرح پارکینگھا در آنھا رعایت شود ،به طوریکه
از قطعه زمین موجود حداکثر استفاده حاصل شود .
75 ر 4 متر × اندازه محلھای پارک برحسب مورد ، با توجه به اندازه اتومبیلھایی که از آن استفاده خواھند کرد،بین 5ر 2
5ر 5 متر مربع است . عرض مسیری که بین ھر دو ردیف در محلھای پارک در نظر می گیرند ،بر حسب × مربع تا 5ر 2
آنکه عبور یک طرفه یا دو طرفه باشد متفاوت است . برای عبور یک طرفه در حالتی که پارک کردن به صورت عمودی در
نظر گرفته شود عرضی برابر شش متر ،و برای عبور دو طرفه با ھمین زاویه پارک عرضی معادل 5ر 7 متر باید در نظر
گرفت . در صورتی که اتومبیلھا با زاویه ای کمتر از 90 درجه پارک شوند ،عرض لازم کاھش می یابد . نمونه ھایی از
8 نشان داده شده است . - 2 تا 5 - طرز تعبیه محلھای پارک (پھلو گاھھا ) عمودی یا زاویه دار در شکلھای 5
چون امکان گردش اتومبیلھا در پیچھای بین محلھای پارک اھمیت دارد ،به صرفه است که از چند جای پارک برای سھولت
گردش صرف نظر شود. شعاع گردش برای اتومبیلھای مختلف با اندازه ھای متفاوتی که دارند فرق می کند . قطر دایره
گردش بر حسب مورد بین 5ر 7 تا 15 متر تغییر می کند . در عمل ،دایره گردش را با قطر کمتر از 18 متر در نظر نمی
گیرند .
پارکینگ چند طبقه
در مناطقی نظیر مراکز شھرھا ،که زمین کمیاب وگران است ،و یا نزدیک فرودگاھھای بزرگ و ایستگاھھای مرکزی
مسافربری عمومی که در آنھا به تعداد نسبتاً زیادی محل پارک احتیاج است ،ایجاد پارکینگھای ھمسطح برای جوابگویی به
نیازھای منطقه صلاح نیست . در این قبیل موارد ،به جای پارکینگھای ھمسطح از پارکینگھای چند طبقه استفاده می کنند و
در نتیجه برحسب تعداد طبقات، از مساحت زمین موجود چند برابر استفاده می شود .
در طرح پارکینگھای چند طبقه چھار عامل اھمیت بیشتری دارد : 1.مشخص کردن ظرفیت براساس نیازھای پیش بینی شده
2. سھولت ورود و خروج وسایل نقلیه ؛ 3. مخارج احداث و نگھداری پارکینگ ؛ و 4. رعایت ھماھنگی لازم بین ؛
ساختمان پارکینگ و ساختمانھای مجاور .
تعداد طبقات پارکینگھای چند طبقه تابع چھار عاملی است که ذکر کردیم . به طور کلی امروزه معتقدند که تعداد طبقات
9 نمونه ھایی از - پارکینگھایی که اتصال طبقات آنھا به یکدیگر با رابط صورت می گیرد ،از پنج طبقه تجاوز نکند . شکل 5
پارکینگھای چند طبقه را نشان می دھد .
شکل 1 اندازه ھای لازم برای پارک با زاویه 300
شکل 2 اندازه ھای لازم برای پراک با زوایه 450
شکل 3 اندازه ھای لازم برای پارک با زاویه 600
شکل 4 اندازه ھای لازم برای پارک با زوایه 900
شکل 5 نمونه ای از طرح و اندازه ھای لازم برای پارک(عبور یک طرفه).
پارکینگ بامی
در محلھایی که زمین بسیار نادر و گران باشد و ایجاد پارکینگھای مستقل نیز مقدور یا به صرفه نباشد ،یکی از راھھای
ایجاد پارکینگ استفاده از بام ساختمانھاست . بدیھی است که اگر قرار باشد از بام ساختمان به عنوان پارکینگ استفاده شود.
باید در طرح و محاسبه ساختمان پیش بینیھای لازم صورت گیرد .
الف پارکینگ با طبقات شیبدار پیوسته و ترافیک دو طرفه
ب پارکینگ با طبقات شیبدار پیوسته و راه خروجی حلزونی مجزا
ج پارکینگ با طبقات شیبدار و ترافیک یکطرفه با راه عبور میانی
د پارکینگ با طبقات افقی و رابط مستقیم
ھ پارکینگ با طبقاتی افقی و راھھای ورودی و خروجی حلزونی
پارکینگ مکانیکی
در مواقعی که زمین کافی برای پارکینگھای بزرگ و مناسب وجود نداشته یا بسیار گران باشد ،ممکن است استفاده ازوسایل
مکانیکی ، نظیر بالابرھای مخصوص به جای رابط ،بیشتر مقرون به صرفه باشد . این گونه پارکینگھا را اصطلاحاً
پارکینگھای مکانیکی می نامند .
پارکینگھای مکانیکی را با توجه به وسایل مورد استفاده می توان به سه گروه تقسیم کرد : 1. پارکینگھای مکانیکی با وسایل
مکانیکی ساده ؛ 2. پارکینگھای مکانیکی با حرکت افقی ؛ 3. پارکینگھای مکانیکی با بالابرھای ثابت و متحرک .
پارکینگ زیرزمینی
این نوع پارکینگ پایینتر از سطح زمین ساخته می شود این گونه پارکینگ را می توان در زیر جاده ،میدان ، پارک ، یا زیر
زمین ساختمانھای مسکونی ھتل ھا و ساختمانھای عمومی دیگر ساخت . پارکینگ زیر زمینی بیشتر قسمتی از ساختمان
اصلی را تشکیل می دھد و به علت لزوم صرف ھزینه زیاد برای خاکبرداری ،ساختن دیوارھا ، شیبھای مختلف و تاسیسات
گوناگون ، کمتر اتفاق می افتد که جدا از ساختمان اصلی ساخته شود . پارکینگھای زیرزمینی خصوصیت ویژه ای ندارند و
بیشتر در مکانھایی که زمین کم و گران باشد ، یا وجود ساختمانھای باستانی و موانع دیگر اجازه ایجاد پارکینگھای ھمسطح
یا چند طبقه را ندھد ، ساخته می شوند .
منبع : کتاب مھندسی ترافیک تالیف دکتر جلیل شاھی