کارشناس رسمی دادگستری آتش نشانی و آتش سوزی
تمامی خدمات خصصی در دایره هر آنچه به آتش ربط دارد را میتوان به عنوان جامع ترین تعرف برای دایره خدمات برای کارشناس رسمی دادگستری رشته رشته آتش نشانی و آتش سوزی ذکر کرد. معمولا کارشناسان این رشته را کارکنان با تجربه سازمان آتش نشانی و اقدامات ایمنی شهرداری تشکیل میدهند و بدلیل اینکه امر آتش سوزی بزرگترین موضوع حوادث روزمره را شکل میدهد موضوعاتی مانند تعیین علت و میزان خسارت ناشی از آتش سوزی جهت تنظیم گزارش برای شرکتهای بیمه و همچنین تهیه گزارش ایمنی برای اخذ پایان کار را برعهده دارند.
هر چند که در گذشته فعالیت‌های این رشته بسیار محدود بود و کارشناس رسمی دادگستری رشته آتش‌نشانی و آتش‌سوزی ارجاع امور کارشناسی آنها چه از محاکم یا مراجع خصوصی بسیار کم اتفاق می افتاد ولی اتفاقات اخیر در کشور و آتش‌سوزی عمده‌ای که بوجود آمد باعث شد اعتنا و توجه به این رشته بسیار افزایش پیدا کند ، حتی در محاکم در برخی از مواردی که آتش‌سوزی اتفاق می افتاد چه در منازل چه در محیط‌های بیرون از منازل یا محیط‌های صنعتی و اداری و حتی جنگلها و مراتع از اطلاعات مامورین آتش‌نشانی بصورت کادری استفاده می شد یعنی اظهارنظر آنها مقدم بود و کمتر دیده می شد که نظریه کارشناس اتشفشانی اخذ بشود چون آنها در صحنه حضور پیدا می کردند و در زمان آتش‌سوزی ماموران آتش‌نشانی در محل حضور پیدا می کردند و اطلاعات جامع تری نسبت به موضوع آتش‌نشانی داشتند محاکم نیز به آنها رجوع می کردند ، ولی آتش‌سوزی‌های اخیر مخصوصا آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو که نشأت گرفته در یک اشکال مدیریتی در مدیریت آتش‌نشانی بود یک امری است که منجر به آن شد تکه توجه بیشتری رشته آتش‌نشانی بشود ، کارشناسان آتش‌سوزی و آتش‌نشانی با توجه به اینکه شناخت کاملی نسبت به امور ایمنی و آتش‌نشانی دارند امکان توانایی تحلیل سیستم‌های پیشرفته ایمنی و آتش‌نشانی را نیز دارند با استفاده از این ابزارها و شناختی که دارند می توانند خسارت‌های ناشی از حوادث و آتش‌سوزی‌ها را اظهارنظر بکنند ، چون خیلی مهم است توانایی تحلیل و ارزیابی سیستم‌ها مامورین آتش‌نشانی آنهایی که کارشناس رسمی آتش نشانی هستند باید تحلیل و ارزیابی سیستم‌ها را داشته باشند چون کما اینکه در موضوعاتی که دیدیم نیاز به اطفا حریق بود بدلیل عدم امکان تحلیل و ارزیابی موقعیت و عدم امکان ارائه برنامه و طرح برای اطفا حریق آسیب‌های بسیار زیادی را ما ملاحظه کردیم ، حتی جانی و مالی بخود آتش نشان‌‌هایی که درگیر بودند و جان خودشان را دست دادند و شهدای بسیار زیادی ما در این موضوع داشتیم شهدایی که از بین رفتن آنها خسارت برای جامعه آتش نشانان بود و خیلی از آنها عزیزانی بودند که تجریه بسیار زیادی در آتش نشانی داشتند پس پروژههای ایمنی و آتش نشانی قبل از آنکه به مرحله اجرا برسد حتما باید با استفاده از توانایی تحلیل و تجربه ی آتش نشان‌ها این طرحها بررسی بشود و اظهارنظر مربوط به ارزیابی سیستم‌ها در آنها بعمل آید.
کارشناسان رسمی این رشته معمولاً علت یابی آتش‌سوزی‌ها و حوادث به آنها مراجعه می شود. قبلاً حضور آتش‌نشانان در محل پررنگ بود ولی به دلیل اینکه فعالیت آنها عملیاتی است کارشناسان آتش نشانی هستند که علت اصلی آتش‌سوزی و حوادث را به آنها اشاره می کنند این حوادث شامل تمام حوادثی است که آتش نشانان به آن اعزام می‌شوند یا موضوعات مربوط به حوادثی است که وظایف آتش‌نشانی است یعنی تنها موضوع اطفا حریق یا مباحث به آتش سوزی نیست هر موضوع یا حادثه‌ای که در شهر اتفاق بیفتد ، حتی افتادن یک کارگر از یک داربستی که نهایتا آتش‌نشانی به محل مراجعه می کنند نیزز علت اصلی مسئله را کارشناسان این رشته طی گزارشی ارائه می دهند ، پس به یکبار به موضوع نگاه کنیم با توجه به اهمیت اطفا حریق کارشناسان این رشته باید توانایی ارزیابی و ارائه طرح آنی و برنامه اطفا حریق را در محل داشته باشند. به طبع موضوعاتی که گفته شد هم اینک در شهرها احساسی که بوجود کارشناسان این رشته فارغ از صلاحیت‌هایی است که اینجا برشمردیم ، به فرض هم اینک شهرداری‌ها برای تغییر کاربری‌های که در شهر اتفاق می‌افتد مثلا یک منزل مسکونی قرار است تبدیل بشود به یک محیط کار، یک منزل کاری تبدیل بشود به یک فضای تجاری ، تغییر کاربری‌ها هر آنچیزی که باشد به سطح بالاتر با توجه به موقعیت ملک و شرایط و قدمت آن کارشناسان آتش‌نشانی در مورد ایمن بودن محل اظهار نظر می کنند گزارشاتی که کارشناسان رسمی آتش‌نشانی به عنوان نمونه ارائه می دهند دایر بر ایمن بودن محل یا نیاز به افزودن تجهیزات ایمنی است این تجهیزات ایمنی ممکن است شارژ یک کپسول نصب یک کپسول یا احداث خطوط لوله آتش‌نشانی باشد برای همین در شهرداری‌ها اظهار نظر کارشناسان آتش‌نشانی را در پروژههای تغییر کاربری‌ها و مهم تر از همه در احداث پروژههای عمرانی بزرگ مانند مراکز تفریحی ، پروژههای مسکونی بزرگ ، مجتمع‌های مسکونی و ساختمان‌های که بصورت ترکیبی اداری مسکونی و تجاری از آنها استفاده می‌شوند را نیاز دارند چون اظهار نظر کارشناسان منجری به بهره‌برداری بهینه از امکانات موجود که با نظر کارشناس احداث گردیده است در زمان آتش‌نشانی است ، همانطور که دیدیم در بسیاری از برج‌های بزرگ که در منطقه‌آتش‌سوزی اتفاق افتاد بدلیل عدم ارائه طرحها و اجرا طرح‌های آتش‌نشانی در زمان احداث ،در زمان آتش سوزی دچار مشکلات عدیده‌ای شدند در کشور ما بسیار بحران حادی است و امیدوارم روی این موضوعات شهرداری بپردازند، تنها تعیین کاربر‌ها یا احداث نباشند، با بازگشت به عقب این پروژه‌ها نیازهای ایمنی و امکاناتی که مربوط به آتش‌نشانی و آتش‌سوزی و اطفا حریق در محل برج‌های و پروژههای بزرگ نیاز هست ، حتی پس از احداث اقدام بکنند ، پس یکی از کارهایی که این کارشناسان اخیرا برای پروژههای عمرانی شهری انجام می دهند اظهارنظر در امکانات و تجهیزات موجود در پروژههای عمرانی یا کسر یا تایید آنهاست برای انجام امور مرتبط با شهردار‌هاست.
عناوین صلاحیتهای رشته کارشناسی رسمی دادگستری امور آتش سوزی و آتش نشانی
در این بخش به معرفی مشخصات، صلاحیتهای کارشناسی رسمی دادگستری رشته آتش نشانی و آتش سوزی تحت عنوان گروه کارشناسان رسمی دادگستری ایمنی و حوادث با عناوین زیر می‌پردازیم:
• شناخت کامل نسبت به امور ایمنی و آتش نشانی
• نوانایی تحلیل سیستم های پیشرفته ایمنی و آتش نشانی
• توانایی تعیین خسارات ناشی از حوادث و آتش سوزی
• توانایی تحلیل و ارزیابی سیستم ها، طرح ها و پروژه های ایمنی و آتش نشانی
• توانایی علت یابی آتش سوزی ها و حوادث
• توانایی ارزیابی و ارائه طرح ها و برنامه ها
در این ویدئو معرفی کارشناس رسمی دادگستری رشته آتش نشانی و آتش سوزی و صلاحیتهای مرتبط با آن مشترک بین مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلاء و کارشناسان رسمی دادگستری و کانون کارشناسان رسمی دادگستری که به لحاظ وظایف و صلاحیتها تعریف مشابهی دارند توضیح داده شده است.
تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری آتش نشانی و آتش سوزی سال ۱۴۰۲
شرح صلاحیتهای رشته کارشناسی رسمی دادگستری امور آتش سوزی و آتش نشانی زیر مجموعه گروه 11 (ایمنی و حوادث)
پیش از آنکه کانون‌های کارشناسی اقدام به جذب کارشناس در رشته آتش نشانی نمایند، در دادگاه‌ها و مراجع قضایی جهت استفاده از نظر متخصص به عنوان کارشناس از گزارشات کارکنان آتش نشانی که در زمان وقوع حادثه به محل مراجعه می‌کردند استفاده می‌شد. نظر به اینکه گزارشات مورد اشاره فاقد بعد تخصصی یا الگوی گزارش نویسی مراجع قضایی بودند، نیاز به استفاده از خدمات کارشناسان رسمی آتش نشانی احساس شد که معمولاً از بین نیروهای با سابقه آتش نشانی یا بازنشستگان استفاده گردید و این امر باعث ارزشمند شدن محتوای گزارشات و برطرف نمودن نیاز قضات جهت مشاوره در امور مربوط به آتش سوزی‌ها شد.
در ادامه پس از تصویب لزوم ارائه تاییدیه آتش نشانی توسط مالکین املاک بالای ۵ طبقه، حوزه کاری کارشناسان آتش نشانی وسیع‌تر شد، بدین نحو که با مراجعه به املاک در مرحله صدور پایان کار و بررسی وضعیت ملک، گزارش مورد نیاز شهرداری را از بعد وجود نقص یا تکمیل بودن تجهیزات اعلام و اطفاء حریق را ارائه می‌کردند.
موضوع نصب تجهیزات اعلام مانند دتکتورها و یا اطفاء مانند اسپرینکلرها نقش مهمی در کاهش تلفات ناشی از آتش سوزی در ساختمان‌های بلند مرتبه شد در ادامه به صلاحیتهای مربوط به این رشته می‌پردازیم.
· کارشناسی بررسی ارزیابی کیفی و تعیین علل وقوع آتش سوزی در اماکن
آتش سوزی عامل مهمی در ورود خسارت به ساختمان‌ها یا اموال و یا بروز جراحت یا مرگ انسان‌ها می‌باشد. فارغ از موضوع اعلام و اطفاء در صورتی که آتش سوزی در محلی حادث شود تعیین علل تامه بروز آتش سوزی و یا نواقصی که در ساختمان باعث افزایش خسارت یا آسیب‌های جانی شده است امر بسیار مهمی است که کارشناسان آتش نشانی در گزارشات خود آنها را منعکس می‌کنند.
بررسی محل وقوع آتش سوزی از لحاظ وجود مواد آتش‌زا که تاثیر مستقیم در بروز آتش سوزی دارند و یا بررسی کیفیت و علت و عامل بروز آتش سوزی جهت تعیین عامل ایجاد آتش سوزی امر مهمی است که کارشناسان در گزارشات خود تعیین نموده و مراجع قضایی بر اساس آن رای صادر می‌کنند. تعیین میزان خسارت ناشی از آتش سوزی نیز مطابق این صلاحیت تعیین و اعلام می‌شود.
· کارشناسی بررسی ارزیابی کیفی و تعیین علل وقوع آتش سوزی‌های منجر به فوت
استفاده از آتش سوزی عمدی جهت از بین بردن آثار جنایت مانند: اثر انگشت‌ها یا وسیله‌های ارتکاب جرم و همچنین آثار باقیمانده از نحوه قتل متوفی امری متداول بین مجرمین است. به عنوان مثال آتش زدن اجساد پس از ارتکاب جرم قتل به دلیل از بین رفتن بافت‌ها و نسوج بدن، آثار قتل از طریق وارد کردن ضربات چاقو را از بین می‌برد.
مرحله تشخیص در امر تعیین علت آتش سوزی امر بسیار مهمی در کارشناسی رشته آتش سوزی است و به جرات میتوان گفت پیچیده‌ترین مرحله کارشناسی این رشته، تعیین علت وقوع آتش سوزی منجر به فوت است. چون علاوه بر لزوم به کار بستن دقت و ظرافت مضاعف مورد نیاز در تعیین علت آتش‌سوزی می‌بایست جوانب دیگری مانند، ایجاد آتش‌سوزی عمدی جهت پوشش امر جنایی را نیز بررسی کرده و در نظر گرفت.
بازدید و معاینه محلی در آتش سوزی‌هایی که به خسارت مالی منجر گردیده است توسط کارشناس بررسی و گزارش می‌شود، ولی در آتش سوزی‌های منجر به فوت، پلیس بررسی صحنه جرم و قاضی بازپرس امر جنایی نیز در محل حضور دارند و همزمان با کارشناسی با توجه به تجربه پلیس در امور جنایی منجر به قتل، می‌بایست موضوع را از زاویه دید آنها نیز بررسی کرد. در این نوع گزارشات، کارشناس پس از بررسی مقدماتی و کنترل موقعیت آتش سوزی، با مطالعه گزارش پلیس موجود در پرونده، باید در مورد موضوعاتی که زوایای ظن و احتمال وقوع جنایت از دیدگاه پلیس می‌باشد نیز اظهار نظر نموده و دیدگاه کارشناسی در تایید یا رد آنها بر اساس تجربه و شم کارشناسی را اعلام نماید.
· کارشناسی بررسی ارزیابی کیفی و تعیین علل آتش سوزی و مزارع و مراتع و جنگلها
آتش سوزی در مراتع، مزارع و جنگلها خسارت بسیار بزرگی را به محیط زیست وارد می‌کند. این آتش سوزی‌ها بر اثر شرایط عادی طبیعی یا وجود مواد آتش‌زا یا چوب‌های خشک در طبیعت رخ میدهد. آتش‌سوزی‌های غیر عمدی در طبیعت معمولاً بر اثر انداختن ته سیگار روشن و یا بطری شیشه‌ای شفاف رخ میدهد. شکستن بطری و انعکاس نور خورشید بر روی تراشه‌های خشک چوب و عملکرد کانونی شیشه شکسته مثل ذره بین، عامل شروع آتش سوزی می‌شود.
آتش سوزی‌های عمدی بر اثر مشکلات روانی و یا با نیت سودجویانه تبدیل جنگل به زمین بایر جهت ساخت و ساز و یا زراعت نیز رخ میدهد.
در صورت وقوع آتش سوزی در طبیعت سازمان‌های محیط زیست در صدد تعیین علت آتش سوزی بر می‌آیند و با تشکیل پرونده در دادگاه‌ها درخواست تعیین عامل وقوع آتش سوزی عمدی و محکومیت وی به پرداخت خسارت را ارائه می‌کنند.
مراجع قضایی نیز با ارجاع پرونده به کارشناس ذی صلاح، قرار تعیین علت آتش سوزی و تعیین میزان خسارت را صادر می‌نمایند که این موضوع یکی از مواردی است که نیاز به تخصص و تجربه و همچنین بررسی جامع جهت حصول نتیجه دارد.
· کارشناسی بررسی ارزیابی کیفی و تعیین علل آتش سوزی‌های خاص مانند آتش سوزی در هواپیما، قطار، مترو و کشتی و خودرو
وسائط حمل و نقل با توجه به کثرت سفرهای صورت گرفته با آنها و مجاورت سیستم های احتراق موتور با سوخت و مخازن سوخت ، در معرض شرایط بروز آتش سوزی و یا آتش سوزی ناشی از بروز تصادف یا تصادم هستند
وسائط حمل و نقل عمومی با توجه به حضور مسافرین و تغییر دائمی ظرفیت جابجایی در هر سفر و لزوم تامین ایمنی سفر به صورت مکرر توسط کارشناسان ایمنی مورد بررسی و کنترل قرار میگیرند به ویژه هواپیماها که دارای چک لیست کنترل ایمنی هستند با توجه به شرایط آب و هوایی و یا موقعیت و مدت پرواز در مدتهای معینی موارد ایمنی بررسی و در سوابق مرتبط نگهداری می شوند .
به جهت اهمیت روانی حوادث بر کاهش استفاده از حمل و نقل عمومی به ویژه از بعد مدیریت ترافیک، دولت‌ها و شهرداری‌ها سعی در بالا بردن ضریب ایمنی حمل و نقل دارند.
در صورت وقوع آتش سوزی در وسائط حمل و نقل عمومی، احتمال ورود خسارت مالی و جانی درصد بالایی دارد، به همین دلیل در هر حادثه گزارش جامعی از علل و عوامل آتش سوزی تهیه می‌شود و در صورت وسعت خسارت و یا بروز زیان‌های جانی و یا فوت در حوادث، موضوع در دادگاه‌ها نیز بررسی و عامل حادثه تعیین می‌شود.
با صدور قرار کارشناسی، پرونده توسط کارشناس آتش نشانی رسیدگی شده و با بررسی گزارش مقدماتی آتش نشانی و همچنین چک لیست‌های ایمنی، گزارش علت تامه آتش سوزی و یا دلائل بروز حادثه بر اثر عدم رعایت دستورالعمل‌های ایمنی مشخص می‌شود که نشان از عملکرد ناصحیح یا ناقص مسئول ایمنی در اجرای وظایف خود می‌تواند باشد.
شناسایی دقیق علت بروز حادثه و تعیین عامل آن نقش اساسی در تامین خسارت آتش سوزی دارد.
· کارشناسی بررسی ارزیابی کیفی و اظهارنظر در خصوص تجهیزات امور ایمنی و آتش نشانی
جلوگیری از بروز حوادث به ویژه آتش سوزی نقش مهمی در کاهش خسارات جانی و مالی دارد، استانداردهای ایمنی بسته به محلی که احتمال آتش سوزی دارد متفاوت است، در هر حال این موضوع به سه بخش تقسیم می‌شود که عبارتند از:
o آموزش
آموزش متصدیان ایمنی در ساختمان‌های بزرگ یا وسائط حمل و نقل خصوصی یا دولتی و یا محوطه‌های باز مانند انبارهای بنادر با پیش بینی زمینه‌های بروز حوادث مانند آتش سوزی را میتوان به عنوان اصلی‌ترین عامل جلوگیری از بروز وقایع دانست.
o سامانه اعلام حریق
جهت جلوگیری از توسعه آتش سوزی و ممانعت از بالا رفتن آمار خسارات جانی و مالی وجود سامانه اعلام آتش سوزی نقش مهمی دارد، یعنی اینکه با شروع آتش سوزی و تغییرات دمای نامتعارف در بخشی از محدوده، سیستم‌های اعلام حریق در ابتدا با تعیین محل بروز آتش سوزی به متصدیان ایمنی اطلاع مقدماتی داده می‌شود.
در صورتی که توسعه آتش سوزی به حدی باشد که با اقدامات مقدماتی امکان اطفاء حریق وجود نداشته باشد سامانه مذکور بسته به نوع تنظیمات آن از طریق آژیر خطر یا پیامک اعلام وقوع حادثه حاضر در محدوده خطر را جهت خروج از آن راهنمایی می‌کند و از همین طریق امدادگران و آتش‌نشان به سمت محل آتش سوزی راهنمایی می‌شوند.
o سامانه اطفاء حریق
در شروع حوادث آتش سوزی، اقدامات اولیه جهت جلوگیری از توسعه آن تاثیر بسیار زیادی در کاهش خسارات جانی و مالی دارد. در سامانه‌های پیشرفته اطفاء حریق سیستم هوشمند ضمن شناسایی محل با جهت‌گیری اسپرینکلر یا آب تزریق شده با فشار به سرعت اقدام به خنک کردن محل می‌نماید این موضوع به حدی پر اهمیت است که در مواجهه با اشیا یا مواد در معرض آتش سوزی مانع از توسعه محدوده بروز حادثه می‌شود.
حال با شناخت موضوعات مرتبط با اعلام و اطفاء حریق اهمیت بهره‌گیری از سامانه‌های به روز و فعال مشخص شد. وجود تجهیزات سنتی اطفاء حریق و فعال بودن سامانه‌های اعلام و آماده عملیات بودن سامانه اطفاء و خنک کننده‌ها بسیار پر اهمیت است، نظارت بر اجرا و طراحی این سیستم‌ها در زمان اجرای ساختمان و همچنین به روز و فعال بودن آن در زمان بهره‌برداری مرتبط با این صلاحیت است به ویژه در صورت بروز حادثه آتش سوزی تعیین کیفیت و علت عدم فعال شدن سامانه اعلام و اطفاء وظیفه کارشناس رسمی دادگستری آتش نشانی و آتش سوزی است.
· برآورد هزینه ایمنی و آتش نشانی و خسارت وارده به تجهیزات آتش نشانی
با توجه به اجباری بودن اجرای سیستم‌های اعلام و اطفاء و همچنین به روز نگه داشتن و فعال بودن آنها وظیفه مدیران ساختمان‌ها، سامانه‌های حمل و نقل و ادارات و سازمان‌ها می‌باشد.
نظر به تخصصی بودن طراحی نقشه‌ها و روش‌های اجرای سیستم‌های آتش نشانی، در صورت بروز اختلافات در تعیین ارزش تجهیزات و همچنین تعیین اجرت طراحی و مهندسی آنها، کارشناس این رشته می‌تواند با بررسی حجم عملیات اجرای سامانه و نوع خدمات مهندسی دستمزد آن را برآورد و اعلام نماید.علاوه بر تعیین اجرت طراحی و اجرای اعلام شده تعیین هزینه‌های نگهداری سامانه‌های اعلام و اطفاء حریق نیز از وظایف کارشناس رسمی آتش نشانی می‌باشد.
