فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرايی كشور

جمهوری اسلامی ایران
سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور
فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
معاونت امور فنی
دفتر امور فنی، تدوین معیارها و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله http://NezamFanni.ir
انتشارات سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور 83/00/.. تابستان 1383
فهرست برگه
بسمه تعالی
مقدمه
نظام فنی و اجرایی، مجموعه اصول، روشها، مقررات و ضوابط فنی، حقوقی و مالی حاکم بر تهیه، اجرا، ارزشیابی و بهرهبرداری طرحهای عمرانی کشور و چگونگی انتخاب و بهکارگیری عوامل دستاندرکار مربوط به آن و نیز تعیین مشخصات عوامل یاد شده و نحوۀ ارتباط بین آنهاست که به صورت آییننامه، دستورالعمل یا راهنما در حد وسیعی منتشر و در سطح کشور مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از عوامل اصلی در کاربرد صحیح و سهل ضوابط یاد شده، تعریف دقیق واژههای کلیدی به کار رفته در آنهاست و برای این منظور، فرهنگ حاضر با گردآوری واژههای کلیدی به کار رفته در ضوابط نظام فنی و اجرایی و مقررات مربوط به آنها به همراه تعاریف مربوط تهیه شده است. واژههایی که در
ضوابط مربوط تعریفی برای آنها موجود نبوده، در این فرهنگ، تعریف آنها نیز تدوین شده است. علاوه بر واژههای نظام فنی و اجرایی، سایر واژههایی که مستقیماً به نظام فنی و اجرایی مربوط نیست ولی مورد نیاز دستاندرکاران طرحهای عمرانی است، از مقررات عمومی استخراج و در این فرهنگ درج شده است.
این فرهنگ برای هدفهایی از جمله هدفهای زیر تهیه شده است:

کمک به برنامهریزان، مجریان طرحها، مشاوران، پیمانکاران، کارشناسان و سایر عوامل دستاندرکار تهیه و اجرای طرحهای عمرانی در کاربرد ضوابط مربوط.
کمک به تدوین کنندگان آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی طرحهای عمرانی برای تدوین ضوابط جدید یا اصلاح ضوابط موجود.
کمک به تدوین کنندگان مقررات عمومی برای تدوین مقررات جدید یا اصلاح مقررات موجود. - یک -
فراهم نمودن امکان مقایسه تعاریف واژههای یکسان ولی با کاربردهای متفاوت در ضوابط مختلف، و نشان دادن تفاوت آنها و کاربردهای خاص هر یک به منظور کمک به کاربران ضوابط. - نشان دادن نواقص و ناهماهنگیهای موجود در تعاریف واژهها در مراجع مختلف به منظور تکمیل و اصلاح آنها در موقع تجدید نظر هر یک.

این فرهنگ شامل1440 واژه است که از 80 مرجع فارسی و 22 مرجع خارجی گردآوری شده است. فهرست اسامی مراجع واژهها در قسمت آخر فرهنگ آورده شده است و شماره مرجع مربوط به هر واژه در سمت چپ واژه در داخل کروشه درج گردیده است. اگر واژههایی از چند مرجع با تعاریف مختلف آمده باشد، شماره مراجع در کروشه به ترتیب منعکس گردیده و تعاریف مربوط به هر یک به ترتیب با علامت(-) از هم تفکیک شده است. اگر واژهای با دو تعریف از یک مرجع آورده شده باشد، تعاریف مربوط، با حروف الف، ب تفکیک شده است.

بعضی از تعاریف که از منابع مختلف آمده، نیاز به کلمات توضیحی داشته که این کلمات در داخل پرانتز آمده است.
معادل انگلیسی واژهها به استثنای واژههایی که از قوانین استخراج شده است، در سمت چپ واژهها درج گردیده است.
مجموعۀ واژهها با توجه به دامنه کاربرد آنها، طبق نمودار پیوست، به نه گروه و چند زیرگروه طبقهبندی و تفکیک شده است. بر اساس این طبقهبندی، شناسه (کد) واژهها از شش رقم تشکیل شده است. گروههای 5 و 6 و زیرگروههایی که بدون عنوان آورده شده است، برای توسعه آینده واژهها در نظر گرفته شده است. برای سهولت دسترسی به واژهها، فهرست الفبایی فارسی و انگلیسی آنها به صورت جداگانه همراه با شمارۀ واژه در انتهای فرهنگ آمده است.
به منظور کاربردیتر نمودن و استفاده سریع و آسان از مطالب کتاب، نسخه الکترونیکی این مجموعه در قالب لوح فشرده دارای قابلیتهای ویژهای در جستجوی واژه، نمایش مناسب مطالب، امکان ارسال آن به چاپگر و همزمان تهیه گردیده است.
این فرهنگ جنبۀ راهنما دارد و برای استفاده از هر واژه باید به مقررات و ضوابط مربوط مراجعه شود. - دو -
بدین وسیله از گروه پژوهشی آقایان مهندس شفیعیفر، مهندس عراقی و مهندس اشعری (تهیه کنندگان)، آقای دکتر حسین عربعلیبیک و آقای سعید جلالی که طراحی و اجرای نسخه الکترونیکی و آمادهسازی نسخه کاغذی را برای چاپ به عهده داشتهاند، مهندسان مشاور آوند طرح (مدیریت طرح) و دفاتر معاونت امور فنی (دفاتر مسئول) که در شکلگیری، تدوین و انتشار فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور نقش بسزایی داشتهاند، تشکر و قدردانی میشود.
لازم به یادآوری است با توجه به این که این فرهنگ برای اولین بار تهیه شده است، نقص و کمبودهایی دارد. از تمامی صاحب نظران و متخصصان درخواست میشود که با پیشنهادهای اصلاحی و تکمیلی به غنیتر شدن این فرهنگ کمک نمایند.
معاونت امور فنی
تابستان 1383

دوسه -

فهرست
عنوان صفحه 100000 –

واژه‌های مدیریت پروژه

1
110000 - مدیریت 3 120000 - سیستمهای مدیریت پروژه 26 130000 - روشهای اجرا 39 200000 – واژههای معیارهای فنی 47
210000 - مبانی مطالعات و طراحی 49 220000 - ضوابط طراحی 52 240000 - مشخصات فنی و اجرایی 57 250000 - ضوابط کنترل کیفی 58 260000 - ضوابط بهرهبرداری و نگهداری 61
280000 - رشتههای کاری 62 280100 - توسعه و عمران. . . . . . . . . . . . . . 62 280200 - ساختمان . . . . . . . . . . . . . . . 68 280300 - راه و ترابری. . . . . . . . . . . . . . 71 280400 - مهندسی آب. . . . . . . . . . . . . . 77 280500 - کشاورزی . . . . . . . . . . . . . . 86 280600 - صنعت و معدن . . . . . . . . . . . . . . 89 280700 - نفت، گاز و پتروشیمی. . . . . . . . . . . . . . . 95 280800 - برق و الکترونیک . . . . . . . . . . . . . . . 98 280900 - خدمات جنبی. . . . . . . . . . . . . . 100 281000 - اطلاعات . . . . . . . . . . . . . . 105 281100 - محیط زیست. . . . . . . . . . . . . . 108 281200 - مهندسی ارزش . . . . . . . . . . . . . . . 113

پنج -

300000 – واژههای قراردادها و شرح خدمات 117
310000 - قراردادهای مشاوران 119 320000 - قراردادهای پژوهشی 124 330000 - قراردادهای پیمانکاران 127
340000 - شرح خدمات 148 340100 - طبقهبندی خدمات . . . . . . . . . . . . . . 148 340200 - مطالعات و طراحی . . . . . . . . . . . . . . 150 340300 - نظارت . . . . . . . . . . . . . . . 160 340400 - بهرهبرداری و نگهداری . . . . . . . . . . . . . . . 162 390000 - سایر 165 400000 – واژههای قیمتها و تعرفهها 171
410000 - حقالزحمه 173 440000 - فهرستهای پایه 175 470000 - تعدیل قیمتها 178 480000 - برآورد 180 183 – 500000
185 – 600000
700000 – واژههای تشخیص صلاحیت، ارجاع کار و ارزشیابی 187
710000 - تشخیص صلاحیت 189 710100 - تشخیص صلاحیت مشاوران . . . . . . . . . . . . . . 189 710200 - تشخیص صلاحیت پیمانکاران 196 720000 - ارجاع کار 202 730000 - مناقصه 204 740000 - ارزشیابی تأمینکنندگان 208

شش -

800000 – واژههای نظارت و ارزیابی طرحها 211
810000 - نظارت طرحها 213 820000 - ارزیابی طرحها 218 900000 – واژههای عمومی 221
910000 - برنامه و بودجه 223 910100 - برنامه. . . . . . . . . . . . . . 223 -910200 بودجه. . . . . . . . . . . . . . 235 910300 - طرح . . . . . . . . . . . . . . 243 920000 - اقتصادی 247
930000 - حقوقی 259 930100 - قانون تجارت. . . . . . . . . . . . . . 259 930200 - قانون کار. . . . . . . . . . . . . . 264 930300 - قانون تأمین اجتماعی. . . . . . . . . . . . . . 271 930400 - قانون مدنی . . . . . . . . . . . . . . 274 940000 - مالی 277 950000 - بیمه 293 980000 - سازمانها و مراجع رسمی 303 990000 - سایر 309 پیوستها 317
پیوست یک - فهرست الفبایی فارسی واژهها 319 پیوست دو - فهرست الفبایی انگلیسی واژهها 347 پیوست سه - فهرست منابع و مĤخذ واژهها 373

- پنج هفت--

1

(100000 )
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 3
١١٠٠٠٠ - مدیریت

110101 مدیریت [107 و 125] Management - فعالیتهای هماهنگ شده جهت هدایت و کنترل یک سازمان.

یادآوری - اصطلاح مدیریت گاهی اشاره به افراد دارد. یعنی یک شخص یا گروهی از اشخاص که برای هدایت و کنترل یک سازمان دارای اختیارات و مسئولیتهایی هستند. هنگامی که مدیریت به این معنا به کار برده میشود بایستی همواره با یک توصیفگر (صفت و یا مضافالیه) به کار رود تا از در هم
آمیختن آن با مفهوم مدیریت که در بالا ذکر شده است اجتناب شود . برای مثال «مدیریت باید » مقبول نیست، در حالی که «مدیریت رده بالا باید » مقبول است.

مدیریت فرایندی است که از طریق آن تلاشهای انسانی در راستای نیل به اهداف سازمانی یا سایر منافع موجود سازمان هماهنگ و تلفیق میشوند.
110102 مدیر [140 و 125] Manager شخصی که مسئول اداره سازمانی است و دارای اقتدار استفاده از منابع سازمان نظیر پول، نیروی کار، یا وسایل در جهت پیشبرد اهداف سازمان میباشد.
شخصی که وظایف وی شامل برنامهریزی، سازماندهی، کنترل و تصمیمگیری در راستای نیل به اهداف سازمانی است.
110103 خدمات مدیریت [140] service Management هر خدمتی که در یاری رساندن به عملکرد بهتر مدیریت مؤثر باشد. نظیر سیستم اطلاعات مدیریتی و غیره.
110104 علم مدیریت [140] science Management الف- بهکارگیری روشهای علمی، به ویژه روش کمی در اجرای مدیریت.

ب- بهکارگیری نقطه نظرات علوم رفتاری یا علم اجتماعی در مطالعه مدیریت.
4 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

110105 بازنگری مدیریت [106] review Management ارزیابی رسمی توسط مدیریت رده بالا از وضعیت سیستم کیفیت و کافی بودن آن در رابطه با خطمشی کیفیت و اهداف آن.

یادآوری-1 بازنگری مدیریت ممکن است شامل بازنگری خطمشی کیفیت نیز باشد. یادآوری-2 نتایج ممیزی کیفیت میتواند یکی از منابع اطلاعاتی برای بازنگری مدیریت باشد. یادآوری-3 «مدیریت رده بالا» عبارت است از مدیریت سازمانی که سیستم کیفیت آن تحت بازنگری قرار دارد.

110201 ساز و کار [177] Mechanism الف- فرایند یا فنی برای رسیدن به یک نتیجه که گاهی اوقات به وسیلۀ عمل یا تلاش حاصل میشود، ترکیب فرایندهای فکری که نتیجهای از آنها به دست آید.

ب- عملیات ذهنی و فکری که از اثر آن نتیجهای به دست آید.

110202 سازمان [107] Organization گروهی از افراد و تسهیلات همراه با ترتیب مربوط به مسئولیتها، اختیارات و روابط آنها. مثال: شرکت، مجتمع «صنعتی، تجاری، خدماتی و غیره»، اداره، بنگاه، مؤسسه، بنگاه خیریه، انجمن، تجارتخانه یا بخش یا ترکیبی از آنها.

یادآوری-1 ترتیب عموماً دارای نظم است.
یادآوری-2 سازمان میتواند عمومی یا خصوصی باشد.
یادآوری-3 این تعریف در مورد استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت معتبر است.

110203 ساختار سازمانی [106 و 114 و 107] structure Organizational - مسئولیتها، اختیارات و روابطی که به صورت طرحی خاص تنظیم شده و یک سازمان از طریق آن وظایف خود را انجام میدهد.
مجموعه مسئولیتها، اختیارات و روابط تعیین شده در سازمان، که از طریق آن وظایف و فعالیتهای خود را انجام میدهد.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 5

ترتیب مربوط به مسئولیتها، اختیارات و روابط بین افراد.

یادآوری-1 ترتیب عموماً دارای نظم است.
یادآوری-2 ساختار سازمانی به صورت رسمی غالباً در نظامنامۀ کیفیت یا طرح کیفیت مربوط به یک پروژه ارائه میگردد.
یادآوری-3 دامنۀ شمول ساختار سازمانی میتواند فصل مشترکهای مرتبط با سازمانهای بیرونی را دربر گیرد.
Project executive manager [20] طرح مجری -110301 شخصی است حقیقی که به نمایندگی از سوی دستگاه اجرایی و به استناد تبصره یک ماده (53) قانون محاسبات عمومی کشور مسئولیت تهیه و اجرای طرحهای عمرانی را در چارچوب قوانین و مقررات عهدهدار میشود.
Executive manager duties [20] مجری وظایف -110302 وظایف مجری عبارت است ازتمام یا بخشی از اختیارات و مسئولیتهای تشخیص، انجام تعهد، تسجیل، حواله و اعمال نظارت بر اجرای طرحهای عمرانی.

110303 وظایف قابل واگذاری [177] duties Assignable وظایفی است که جزو وظایف سیاستگزاری دستگاه اجرایی نبوده و میتواند آن را به اشخاص حقوقی یا حقیقی دیگر واگذار کند.
110304 وظایف غیر قابل واگذاری [177] duties Unassignalble وظایف سیاستگزاری است که لازم است مستقیماً توسط دستگاه اجرایی و با مسئولیت وی انجام شود و یا طبق قانون محاسبات عمومی به عهده کارفرما میباشد.
110305 زیر ساخت [107] Infrastructure <سازمان> سیستم تسهیلات، تجهیزات و خدمات مورد نیاز برای انجام فعالیتهای یک سازمان.

6 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

110401 ساختار تفکیک فعالیتهای طرح 58 [70] پروژه کارهای ساختار -110402 سندی است که نحوه و چگونگی تقسیم و تجزیه شدن پروژه را به عناصر و اجزای تشکیل دهنده آن نشان میدهد.
ساختار کارهای پروژه، شامل سطوح متعددی میباشد. در بالاترین سطح، خود پروژه قرار دارد. عناصر هر سطح (به استثنای سطح اول)، اجزای مربوط و تشکیل دهندۀ عنصر سطح بالاتر را نشان میدهد . آن عناصری از ساختار کارهای پروژه را که به اج زا و قطعات دیگری تفکیک نشدهاند، اصطلاحاً فعالیت مینامند. عموماً پروژه متشکل از ساختارهای زیر است.
ساختار عملیاتی - ساختار کنترلی - ساختار مسئولیتی
سطوح مختلف کارهای پروژه با اسامی خاص مانند، پروژههای فرعی، مناطق واحد یا جزیره، بسته کاری، عملیات اصلی، وظایف و فعالیتها نامگذاری میشود.
110403 سازمان پروژه [70] organization Project سازمان پروژه، مجموعهای از عوامل سهیم در اجرای پروژه است که هر یک از آنها، انجام تمام یا بخشی از یک یا چند عملیات پروژه را، در چارچوب شرح خدمات پیشبینی شده و یا مندرج در قرارداد، و برای تحقق هدفهای تعیین شده بر عهده دارند و زیر نظر مدیر پروژه، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، فعالیت میکنند. سازمان پروژه، چگونگی ارائه خدمات نیروی انسانی و سایر امکانات مورد نیاز مدیر پروژه و اختیارات او را نشان میدهد.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 7
110404 عناصر پروژه [70] elements Project پروژه از عناصری تشکیل شده است که با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. هدفها و نتایج، دامنه کار، هزینه، زمان، کیفیت و سازمان پروژه، عناصر پروژه را تشکیل میدهند.

Operations – Performances [70] عملیات -110405 هر یک از عملیات کلی پروژه، به دستههای عمده از کارهای مشابه و همگن تفکیک و تقسیم میشوند که آنها را عملیات مینامند. این عناصر، در سطح سوم ساختار عملیاتی پروژه قرار دارند. مهمترین عملیات در پروژههایی مانند احداث نیروگاهها، پالایشگاهها، سدها، فرودگاهها، مجتمعهای کشت و صنعت و پروژههای احداث کارخانهها، که پس از مرحله تعریف پروژه انجام میشوند، عبارتند از: - طراحی مفهومی
طراحی پایه
طراحی تفصیلی
انتقال دانش فنی
تهیه اسناد مناقصه و قراردادها، انتخاب مشاوران و پیمانکاران و انعقاد قرارداد
سفارش و خرید کال
ساخت کالا
حمل کال
ابینه و ساختمان
نوسازی و تعمیر کالای دست دوم (در پروژههایی که از تجهیزات دست دوم استفاده میکنند) - نصب
آزمایش و راهاندازی
تجهیز و آماده سازی کارگاه
سیستمهای اطلاعاتی دوران ساخت و بهرهبرداری
آموزش و استخدام نیروی انسانی.

8 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
110406 فعالیت اصلی [70] activity Main هر یک از عملیات، به مجموعه کارهای مشابه و همگنی تفکیک میشود که آنها را فعالیت اصلی مینامیم. فهرست فعالیتهای اصلی هر یک از عملیات اصلی، شامل تمام یا بخشی از شرح خدمات مندرج در قراردادها میباشد. فعالیتهای اصلی، در سطح چهارم ساختار عملیاتی پروژه قراردارند.
110407 فعالیت [70] Activity هر یک از فعالیتهای اصلی به کارهای مشخص و معین قابل کنترلی تقسیم میشود که آنها را فعالیت مینامند. هر یک از عوامل و ارکان پروژه، در ساختار عملیاتی پروژه خود (سطح پنجم) بنابر ضرورتهای کاری، فعالیتها را ایجاد و تعریف خواهند کرد. فعالیت، آن عنصری در ساختار تقسیم کار میباشد که به اجزای دیگری تفکیک نشده باشد.
110408 ارزش نسبی [70] factor Weight ارزش نسبی یا درصد وزنی نشان دهنده اهمیت و ارزش نسبی مقدار کار پیشبینی و برآورد شده، یک جزء از ساختار کارهای پروژه در هر سطح به مقدا ر کار پیشبینی و برآورد شده عنصر سطح بالاتر وابسته به آن میباشد.

ارزش نسبی عنصر سطح اول در ساختار کار پروژه برابر 100 است. مجموع ارزش نسبی عناصر در هر سطح از این ساختار به عنصر بالاتر از آنها بایستی برابر 100 باشد. در هر حال، مجموع ارزش نسبی یا درصد وزنی فعالیتهای پروژه بایستی برابر 100 باشد.
110501 نظام یا سامانه (سیستم) [122] System مجموعهای از اجزای به هم وابسته که به علت این وابستگی، کلیت جدید ی را به دست میآورد و از نظم و سازمان مخصوصی پیروی و در جهت تحقق هدف خاصی فعالیت می کند. مجموعهای از روشها، رویهها و شیوهها که با یکدیگر در تعاملند و یک کل متشکل را به وجود میآورند.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 9
110502 نظام جامع برنامهریزی و کنترل پروژه [70]

Planning and project control total system
مجموعهای است از فرایندها، روشها و دستورالعملها که مسئولیتها، وظایف کلی و شرح خدمات عوامل دستاندرکار پروژه را برای انجام فعالیتهایی به شرح زیر تعریف و تبیین میکند:
شناخت اهداف، محیط و دامنه کار پروژه.
برنامهریزی پایه و راهبردی پروژه.
برنامهریزی کلان، تفصیلی و عملیاتی پروژه.
کنترل کلان، تفصیلی و عملیاتی پروژه.
110601 کنترل [124] Control روش یا وسیلهای برای هدایت و تنظیم یک فرایند یا سلسلهای از رویدادها.
110602 کنترل پروژه [177] control Project کنترل پروژه عبارت است از بررسی تاریخهای واقعی شروع و یا خاتمه فعالیتها و روابط بین آنها، بررسی موارد مهم و بحرانی و تنگناها و مشک لات پروژه، کنترل پیشرفت پروژه و مقایسه آن با برنامه ، تحلیل وضعیت مالی پروژه، تهیه و بررسی شاخص پیشرفت و عملکرد پروژه یا کنترل منابع اجرای پروژه.
110603 کنترلهای هدایت، کنترلهای فرمان [122] controls Steering کنترلهایی که طی آن نتیجه کار پیشبینی میشود و در حین اجرای عملیات، اصلاحات لازم در فرایند کار، انجام میشود.
110604 سقف هزینه [105] limit Cost مبلغی است که کارفرما میخواهد پروژه یا بخشی از پروژه در آن محدوده اجرا شود.
110605 کنترل هزینه [105] control Cost عبارت است از نظارت هزینهها برای مقایسۀ با بودجۀ پروژه و اتخاذ تصمیمهای کنترلی.

10 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
110606 هزینه مستقیم پروژه [70] cost project Direct مجموع هزینههای نیروی انسانی، ماشینآلات و تجهیزات و مواد و مصالح مستقیمی را که مورد استفاده فعالیتهای پروژه قرار میگیرد، هزینه مستقیم پروژه میگویند. کلیه هزینههایی را که کارفرما به مشاوران و پیمانکاران پروژه برای انجام فعالیتهای منظور شده در برنامه زمانی پرداخت میکند، هزینه مستقیم پروژه میباشد.
110607 هزینه غیر مستقیم پروژه [70] cost project Indirect مجموع هزینههایی که برای فراهم آوردن شرایط لازم جهت اجرای پروژه صرف میشود مانند: هزینههای حقوق و دستمزد مدیر پروژه، حقوق و دستمزد ناظران، هزینههای امور اداری و دفتری، هزینه اجاره محل، هزینه رفت و آمد و اقامت کارشناسان مقیم در کارگاه، هزینههای کسورات قانونی و مانند اینها را اقلام هزینه غیر مستقیم پروژه میگویند.
110701 نمودار فعالیت [124] chart Activity نمایش جدولوار یک رشته عملیات در یک فرایند که برحسب زمان ترسیم شود.
110702 نمودار گردشی [119] chart Flow بیان تصویری توالی عملیات (یک طرح یا فعالیت) با استفاده از نشانههایی برای نشان دادن عملیات مختلف مثل محاسبه، جابهجایی، مقایسهای، پرش کردن (انتقال)، کپی کردن، خواندن و نوشتن و
110703 نمودار میلهای یا نمودار ستونی [119] chart Bar نمایش گرافیکی فراوانیها یا مقادیر به وسیله میلههایی است که طول آنها متناسب با آن فراوانیها یا مقادیر میباشد. مقیاس فراوانی، تعبیر دیگری جز تعداد و محل وقوع ندارد . قطر و مساحت میلهها در نمودار میلهای معنای خاص ندارد.
110801 روش مسیر بحرانی 151 و 150 پروژه باشد. معمولاً دیرترین تاریخ خاتمه پروژه را برابر زودترین تاریخ خاتمه آن قرار می دهند. از این رو، فعالیت بحرانی، فعالیتی است که آزادی عمل جمعی آن صفر است.
فعالیتی است که خاتمه برنامهای پروژه مبتنی بر انجام آن مطابق برنامه است و تأخیر آن عیناً در خاتمه پروژه مؤثر میباشد. تعداد فعالیتهای بحرانی در یک زمانبندی نرمالیزه شده حدود 10 درصد است.

Critical path analysis (CPA) [122] بحرانی مسیر تحلیل -110803 روشی در برنامهریزی که طی آن فعالیتهای مختلف اجرایی یک پروژه مشخص و توالی فعالیتهای مهم و بحرانی لازم برای پیشرفت آن پروژه، به صورت شبکه رسم میشود.
110804 تسریع در اجرا [151] tracking Fast فرایند کاستن تعداد فعالیتهای متوالی و دستهبندی و جایگزینی آنها به فعالیتهای موازی برای صرفهجویی در زمان اجرا میباشد.
110805 تحلیل مونت کارلو [123] analysis carlo Monte روش تجزیه و تحلیل زمان بهینه اجرا، در این روش با توزیع نتایج محتمل بین هر یک از فعالیتها، توزیع نتایج محتمل برای کل پروژه به دست میآید.
110901 کیفیت [107 و 122] Quality میزانی که مجموعهای از ویژگیهای ماهیتی الزامات و یا خواستهها را برآورده میکند. یادآوری-1 اصطلاح «کیفیت» ممکن است همراه با یک صفت از قبیل ضعیف، خوب یا عالی به کار برده شود.

12 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
یادآوری-2 «ماهیتی»، در مقابل تخصیص یافته، یعنی موجود در چیزی به صورت یک ویژگی دائمی.
مزیتی در کالا که موجب رضایت مشتری یا مصرف کننده میشود. وقتی یک کالا یا خدمت با مشخصاتی که برایش تعیین شده است، مطابقت داشته باشد.
110902 نظام کیفیت [114] system Quality ساختار سازمانی مسئولیتها، دستورالعملها، فرایندها و منابع مورد نیاز برای اجرای مدیریت کیفیت را نظام کیفیت میگویند.
1 نظام کیفیت به حدی باید گسترده و فراگیر باشد که جوابگوی اهداف کیفیتی مورد نیاز باشد. -2 نظام کیفیت یک سازمان در وهله نخست به منظور تأمین نیازهای م دیریتی آن سازمان طراحی میگردد. این وسیعتر از خواستههای یک مشتری خاص است که فقط بخشی از نظام کیفیت را مورد بررسی قرار میدهد.
3 برای مقاصد قراردادی یا ارزیابیهای اجباری کیفی ممکن است لازم باشد که اجرای اجزای معینی از نظام کیفیت مورد اثبات واقع گردد.
110903 نظامنامه کیفیت [107] manual Quality مدرک مشخص کننده سیستم مدیریت کیفیت یک سازمان.

یادآوری- نظامنامههای کیفیت میتوانند از نظر شرح جزئیات و شکل با هم فرق داشته باشند تا با بزرگی و کوچکی و پیچیدگی یک سازمان معین متناسب گردد.
110904 هدف کیفیت [107] objective Quality چیزی که در رابطه با کیفیت جستجو یا مقصود باشد (مجموعۀ مقاصد و عملیاتی که برای تحقق کیفیت مورد نظر است).

یادآوری-1 اهداف کیفیت عموماً مبتنی بر خطمشی کیفیت سازمان است.
یادآوری-2 اهداف کیفیت عموماً برای انواع کارها و سطوح ذیربط در سازمان مشخص میگردد.
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 13
110905 برنامه کیفیت [114] plan Quality مدرکی است که در آن روشهای کیفیتی خاص، منابع و مراحل فعالیتهای مربوط به یک فرآورده، پروژه و یا قرارداد معین شده است. برنامه کیفیت معمولاً به بخشهایی از نظامنامه کیفیت اشاره دارد.
110906 برنامهریزی کیفیت [114] planning Quality فعالیتهایی که برای پایهگذاری اهداف و خواستههای کیفیتی و به کار گرفتن اجزای نظام کیفیت تدوین میگردد. برنامهریزی کیفیت شامل موارد زیر است.

الف- برنامهریزی فرآوری شامل شناسایی، طبقهبندی و سنجش خصوصیات کیفیتی و همچنین تعیین اهداف، خواستههای کیفیت و الزامات آن.
ب- برنامهریزی مدیریتی و عملیاتی شامل آماده به کار نمودن نظام کیفیت شامل سازماندهی و زمانبندی.
ج- آماده نمودن برنامههای کیفیتی و فراهم ساختن بهبودهای کیفی.
Quality plan of project [140] طرح کیفیت برنامه -110907 سندی است که رویههای مکتوب، دستورالعملها، مشخصات نیروی انسانی به لحاظ تخصص و تجربه، مشخصات فنی و شرح شغلهای مربوط به یک طرح در آن معین شده باشد.
110908 چرخه کیفیت [106] loop Quality الگویی ذهنی از فعالیتهای متقابل مؤثر بر کیفیت در مراحل مختلف از شناسایی نیازها گرفته تا ارزیابی اینکه آیا نیازها برآورده شدهاند یا نه؟

یادآوری- مارپیچ کیفیت مفهومی مشابه دارد.
110909 طرح کیفیت [107] plan Quality مدرکی که مشخص میکند کدام روش اجرایی و منابع مرتبط با آ ن به وسیله چه شخصی و در چه هنگام در مورد یک پروژه، محصول، فرایند یا قرارداد خاصی باید به کار رود.

یادآوری-1 این روشهای اجرایی عموماً شامل روشهای اجرایی مربوط به فرایندهای مدیریت کیفیت و فرایندهای پدید آوری محصول میباشند.
14 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
یادآوری-2 در یک طرح کیفیت غالباً به بخشهایی از نظامنامه کیفیت یا مدرک روشهای اجرایی ارجاع داده میشود.
یادآوری-3 طرح کیفیت عموماً یکی از نتایج حاصل از طرحریزی کیفیت میباشد.
110910 طرحریزی کیفیت [107] planning Quality بخشی از مدیریت کیفیت که بر تعیین اهداف کیفیت و مشخص کردن فرایند های اجرایی لازم و منابع مربوطه جهت برآورده کردن اهداف کیفیت تمرکز دارد.

یادآوری- ایجاد طرحهای کیفیت میتواند بخشی از طرحریزی کیفیت باشد.
110911 سیستم کیفیت [106] system Quality ساختار سازمانی، روشهای اجرا، فرایندها و منابع مورد نیاز برای به اجرا در آوردن مدیریت کیفیت. یادآوری-1 سیستم کیفیت بایستی فقط تا آن حد گسترده و مشروح باشد که برای برآورده کردن اهداف کیفیت لازم است.

یادآوری-2 سیستم کیفیت یک سازمان اساساً به منظور برآورده ک ردن نیازهای مدیریتی درونی سازمان، طراحی میشود و دامنه آن وسیعتر از نیازمندیهای یک مشتری خاص است که تنها قسمت مربوط به خود را از سیستم کیفیت ارزیابی میکند.
یادآوری-3 در مواردی که ارزیابی کیفیت مبتنی بر قرارداد است و یا انجام آن اجباری است، ممکن است اثبات به اجرا درآمدن اجزای تعیین شدهای از سیستم کیفیت، الزامی باشد.
110912 خطمشی کیفیت [107] policy Quality مقاصد و جهتگیری کلی یک سازمان در رابطه با کیفیت که رسماً به وسیله مدیریت رده بالا اعلام شده باشد.

یادآوری-1 خطمشی کیفیت عموماً با خطمشی کلی سازمان سازگار است و چارچوبی را برای تعیین اهداف کیفیت فراهم میآورد.
یادآوری-2 اصول مدیریت کیفیت میتواند مبنایی برای تعیین خطمشی کیفیت باشد.
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 15
111001 کنترل کیفیت [108 و 150] control Quality - بخشی از مدیریت کیفیت که بر برآورده کردن الزامات و یا خواستههای مربوط به کیفیت تمرکز دارد.
فعالیتهایی که به منظور اطمینان و تأیید کیفیت مشخصی برای محصول یا خدمت انجام میشود.
111002 نظارت کیفیت [114] surveillance Quality رسیدگی و تحت نظر قرار دادن وضعیت یک جوهره و تحلیل سوابق برای کسب اطمینان از اینکه الزامات معینی تأمین گردیده است.

نظارت کیفیت ممکن است توسط مشتری و یا از طرف او به منظور کسب اطمینان از ر عایت شدن الزامات قراردادی انجام پذیرد.
Total quality control (TQC) [122] جامع کیفیت کنترل -111003 فلسفه آگاهی از جنبههای گوناگون کیفیت کالا یا خدمت، کنترل کیفیت فراگیر بر جزئیات عملیات، خودنظمی در تأمین کیفیت در کلیه مرحلهها و تشویق همه اعضای سازمان برای رسیدن به هدف بهبود کیفیت تأکید دارد. این فلسفه که در دوران بعد از جنگ توسط دمینگ Deming در ژاپن ابداع شد و در عملیات تولیدی و ساخت و ارائه خدمات، به کار میرود.
111004 بازبینی کیفیت [106] surveillance Quality زیر نظر گرفتن مداوم و تصدیق وضعیت یک مقوله و تجزیه و تحلیل سوابق برای حصول اطمینان از اینکه نیازمندیهای مشخص شده برآورده میشوند.

یادآوری-1 بازبینی کیفیت ممکن است به وسیله مشتری یا از جانب او انجام گیرد. یادآوری-2 بازبینی کیفیت ممکن است شامل کنترلهایی از طریق مشاهده و نظارت باشد که بتواند از خرابی یا تنزل درجه یک مقوله (مثلاً یک فرایند) در طول زمان جلوگیری کند.
یادآوری-3 واژه «مداوم» هم میتواند به معنای «پیوسته» و هم به معنای «مکرر» باشد.
16 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
111005 بهسازی کیفیت [114] improvement Quality اقداماتی که در سازمان، برای افزایش اثربخشی و راندمان فعالیتها و فرایندها به منظور افزودن منافع سازمان و مشتریان انجام میشود.
111006 بهبود کیفیت [107] improvement Quality بخشی از مدیریت کیفیت که بر افزایش توانایی جهت برآورده کردن الزامات و یا خواستههای مربوط به کیفیت تمرکز دارد.

یادآوری- الزامات و یا خواستهها میتواند بر هر جنبهای از قبیل اثربخشی، کارایی یا قابلیت ردیابی مرتبط باشد.
111007 بهبود مستمر [107] improvement Continual فعالیتی که به منظور افزایش توانایی برآورده کردن الزامات و یا خواستهها به صورت پیدرپی انجام میگیرد.

یادآوری- فرایند تعیین اهداف و یافتن فرصتهایی برای بهبود، فرایند مستمری است که از طریق استفاده از یافتههای ممیزی، نتایج ممیزی، تحلیل دادهها، بازنگریهای مدیریت یا سایر طرق ان جام میگیرد و معمولاً منجر به اقدام اصلاحی یا اقدام پیشگیرانه میگردد.
111101 ویژگی [107] Characteristic خصوصیت متمایز کننده.

یادآوری-1 یک ویژگی میتواند ماهیتی باشد یا نسبت داده شود.
یادآوری-2 یک ویژگی میتواند کیفی یا کمی باشد.
یادآوری-3 ویژگی دارای انواع مختلفی است، مانند:
فیزیکی (مانند ویژگیهای مکانیکی، الکتریکی، شیمیایی، و یا زیست شناختی) - حسی (مانند ویژگیهای مربوط به بویایی، لامسه، چشایی، بینایی و شنوایی)
رفتاری (مانند ادب، درستکاری و صداقت)
زمانی (مانند وقتشناسی، قابلیت اطمینان و قابلیت در دسترس بودن)

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 17
مهندسی عوامل انسانی (مانند ویژگی فیزیولوژیکی یا مربوط به ایمنی انسانی) - کارکردی (مانند حداکثر سرعت یک هواپیما).
111102 ویژگی کیفیت [107] characteristic Quality ویژگی ماهیتی یک محصول، فرایند یا سیستم مربوط به یک الزام و یا خواسته.

یادآوری-1 «ماهیتی» به معنای موجود در چیزی است، به ویژه به صورت یک ویژگی دائمی. یادآوری-2 ویژگی نسبت داده شده به یک محصول، فر ایند یا سیستم (برای مثال قیمت یک محصول، مالک یک محصول) ویژگی کیفیت آن محصول، فرایند یا سیستم به حساب نمیآید.
111103 سطح کیفیت قابل قبول [124] level quality Acceptable حداکثر درصد عیوب قابل تحمل، به منزله میانگین عیوب فرایندی در یک طرح نمونهگیری در حین بازرسی یا آزمون فراوردهای، از لحاظ شرایط کار کردی و اقتصادی.

Quality assurance(QA) [107] کیفیت تضمین -111104 بخشی از مدیریت کیفیت که بر ایجاد اطمینان از برآورده شدن الزامات و یا خواستههای مر بوط به کیفیت تمرکز دارد.
Model for quality assurance [106] کیفیت تضمین الگوی -111105 مجموعهای از نیازمندیهای استاندارد شده یا انتخاب شده مربوط به سیستم کیفیت که به منظور برآوردن نیازهای تضمین کیفیت برای وضعیتی معین تلفیق شدهاند.
Requirements for quality [106] کیفیت نیازمندیهای -111106 بیان نیازها یا تعبیری از آنها که به صورت مجموعهای از نیازمندیهای کمی یا کیفی اعلام میشود تا تحقق و بررسی ویژگیهای یک مقوله را ممکن سازد.
یادآوری-1 بسیار ضروری است که نیازمندیهای کیفیت، نیازهای تصریح شده یا تلویحاً مفهوم شده مشتری را به طور کامل منعکس نماید.
18 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
یادآوری-2 اصطلاح «نیازمندیها» شامل نیازمندیهای مبتنی بر بازار یا قرارداد و نیز نیازمندیهای درونی یک سازمان میباشد. این نیازمندیها ممکن است در مراحل مختلف برنامهریزی، توسعه و تفصیل یابند و به روز شوند.
یادآوری-3 نیازمندیهایی که برای ویژگیها به طور کمی اعلام شده باشند، شامل موا ردی از قبیل مقادیر اسمی، مقادیر تخصیصی، حدود و انحرافات و رواداریها میگردد.
یادآوری-4 نیازمندیهای کیفیت بایستی به صورت کارکردی بیان شوند و مدون گردند.
111201 ممیزی [107] Audit فرایندی نظام یافته، مستقل و مدون به منظور به دست آ وردن شواهد ممیزی و ارزیابی آنها به صورت عینی جهت تعیین میزانی که معیارهای ممیزی برآورده میشوند.

یادآوری- ممیزیهای داخلی که گاهی (ممیزی شخص اول) نامیده میشود، توسط خود سازمان یا از جانب آن برای مقاصد داخلی انجام میگیرد و میتواند مبنایی برای خود اظهاری سازمان در مورد انطباق باشد. ممیزیهای بیرونی آنچه را که عموماً ممیزی «شخص دوم» یا «شخص ثالث» مینامند، دربر
میگیرد. ممیزیهای «شخص دوم» توسط طرفهایی که در مورد سازمان ذینفع هستند، از قبیل مشتریان یا از جانب آنها توسط سایر اشخاص انجام میگیرد.
ممیزیهای «شخص ثالث» توسط سازمانهای مستقل بیرونی انجام میشود. این سازمانها انطباق یا الزاماتی از قبیل الزامات استاندارد ایران - ایزو 9001 و ایران - ایزو 14001 را گواهی یا ثبت میکنند. هنگامی که سیستمهای مدیریت کیفیت و زیستمحیطی با هم مورد ممیزی قرار میگیرند، آن را «ممیزی تلفیقی» مینامند.
هنگامی که دو یا چند سازمان ممیزی کننده در انجام مشترک ممیزی یک ممیزی شونده همکار ی میکنند، آن را «ممیزی مشترک» مینامند.
111202 معیارهای ممیزی [107] criteria Audit مجموعهای از خطمشیها، روشهای اجرایی یا الزامها و یا خواستههایی که به عنوان مرجع مورد استفاده واقع میشود.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 19
111203 برنامه ممیزی [107] programme Audit مجموعهای از یک یا چند ممیزی برنامهریزی شده برای محدودۀ زمانی مشخص و برای دستیابی به هدف خاص.
111204 ممیزی کیفیت [106] audit Quality بررسی مستقل و نظام یافته برای تعیین اینکه فعالیتهای مرتبط به کیفیت و نتایج مربوط با ترتیبات برنامهریزی شده مطابقت دارد و اینکه این ترتیبات به طور مؤثر اجرا میشوند و برای دست یافتن به اهداف مناسب هستند.

یادآوری-1 ممیزی کیفیت نوعاً در مورد یک سیستم کیفیت یا اجزایی از آن و یا در مورد فرایندها، محصولات یا خدمات به کار میرود، ولی به اینها محدود نمیگردد. این ممیزیها را غالباً ممیزی سیستم کیفیت، ممیزی کیفیت فرایند، ممیزی کیفیت محصول و ممیزی کیفیت خدمات مینامند. یادآوری-2 ممیزیهای کیفیت به وسیله کارکنانی انجام میگیرد که مسئولیت مستقیمی در حوزههای مورد ممیزی ندارد ولی ترجیحاً با کارکنان مربوطه همکاری دارند.
یادآوری-3 یکی از مقاصد ممیزی کیفیت آن است که نیاز برای بهبود و یا اقدام اصلاحی را ارزیابی میکند. ممیزی را نباید با فعالیتهای بازبینی کیفیت یا بازرسی که به منظور کنترل فرایند و یا پذیرش محصول انجام میگیرد، اشتباه کرد.
یادآوری-4 ممیزی کیفیت را میتوان برای مقاصد درون سازمانی یا برون سازمانی انجام داد.
111205 یافتههای ممیزی [107] findings Audit نتایج حاصل از ارزیابی شواهد ممیزی، گردآوری شده در مقایسه با معیارهای ممیزی. یادآوری- یافتههای ممیزی میتواند انطباق یا عدم انطباق با معیارهای ممیزی یا فرصتهای بهبود را مشخص کند.

Operational research (OR) [122] عملیاتی تحقیق -111301 یکی از رشتههای علم مدیریت است که از نظریههای ریاضی در حل مسائل سازمانی بهره میگیرد.
20 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
111302 اقدام پیشگیرانه [107] action Preventive اقدامی که برای از بین بردن علت یک عدم انطباق بالقوه یا سایر شرایط نامطلوب بالقوه انجام گیرد. یادآوری-1 ممکن است برای یک عدم انطباق بالقوه بیش از یک علت وجود داشته باشد. یادآوری-2 اقدام پشگیرانه به منظور پیشگیری از وقوع انجام میگیرد. در صورتی که اقدام اصلاحی به منظور پیشگیری از وقوع مجدد انجام میگیرد.
111303 سازگاری [106] Compatibility قابلیت مقولهها برای با هم به کار رفتن، در شرایط ویژه، به طوری که نیازمندیهای مربوطه را برآورده نمایند.

یادآوری- این تعریف برای استانداردهای کیفیت معتبر است.
111304 ترخیص [107] Release اجازه پیش رفتن به مرحله بعدی در یک فرایند.

یادآوری- در زبان انگلیسی در زمینه نرمافزار رایانه اصطلاح «ترخیص» غالباً جهت ارجاع به یک نسخه از خود نرمافزار، به کار میرود.
111305 فرایند اثبات شرایط [107] process Qualification قابلیت برآورده کردن الزامات و یا خواستههای مشخص شده.

یادآوری-1 اصطلاح «واجد شرایط»، برای مشخص کردن وضعیت مربوط به کار میرود. یادآوری-2 اثبات شرایط میتواند مرتبط به اشخاص، محصولات، فرایندها و یا سیستمها باشد. مثال: فرایند اثبات شرایط ممیز، فرایند اثبات شرایط مواد.
111306 واجد شرایط [106] Qualified حالتی از یک مقوله هنگامی که قابلیت برآورده کردن نیازمندیهای مشخص شده برای آن اثبات شده باشد.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 21
111307 صحهگذاری [107 و 106] Validation - تأیید از طریق فراهم آوردن شواهد عینی در مورد اینکه الزامات و یا خواستهها برای استفاده مورد نظر یا کاربرد خاص برآورد شدهاند.

یادآوری-1 اصطلاح «صحهگذاری شده» به منظور مشخص کردن وضعیت مربوط (پس از صحهگذاری) به کار میرود.
یادآوری-2 شرایط استفاده میتواند واقعی یا شبیهسازی شده باشد.
در طراحی و توسعه، صحهگذاری به فرایند بررسی یک محصول به منظور تعیین انطباق با نیازهای استفاده کننده مربوط میباشد.
111308 شایستگی [107] Competence توانی به اثبات رسیده در بهکارگیری دانش و مهارت.
111309 توانمندی [107] Capability توانایی یک سازمان، سیستم یا فرایند برای پدید آوری یک محصول به نحوی که الزامات و یا خواستههای مربوط به آن محصول را برآورده سازد.
111310 درجه [107] Grade رده یا رتبه تخصیص یافته به انواع الزامات و یا خواستههای مربوط به کیفیت در مورد محصولات فرایندها یا سیستمها که دارای استفاده عملی یکسان باشند.

یادآوری- هنگام تعیین الزام و یا خواسته مربوط به کیفیت عموماً درجه مشخص میشود.
111311 اثربخشی [107] Effectiveness میزانی که فعالیتهای برنامهریزی شده تحقق یافته و نتایج برنامهریزی شده به دست آمده است.
111312 سابقه [107] Record مدرکی که در آن نتایج به دست آمده ذکر میشود یا شواهدی را دال بر انجام فعالیتها فراهم میآورد. یادآوری-1 سوابق را میتوان مثلاً برای مدون کردن قابلیت ردیابی و فراهم کردن شواهد مربوط به تصدیق اقدام پیشگیرانه و اقدام اصلاحی به کار برد.

22 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
یادآوری-2 عموماً سوابق نیاز ندارد که از نظر تجدید نظر تحت کنترل باشد.
111401 وظیفه [140] Duty اقداماتی که یک جایگاه سازمانی حسب ضرورت ملزم به انجام آن است.
111402 اختیار [140] Authority اقداماتی که یک جایگاه سازمانی برای تحقق وظیفه مجاز به انجام آن است.
111403 تصدیق [107] Verification تأیید از طریق فراهم آوردن شواهد عینی در مورد اینکه الزامات و یا خواستههای مشخص شده برآورده شدهاند.

یادآوری-1 اصطلاح تصدیق شده به منظور مشخص کردن وضعیت مربوطه «پس از تصدیق» به کار میرود.
یادآوری-2 تأیید میتواند شامل فعالیتهایی باشد از قبیل:
انجام محاسبات به روشهای دیگر.
مقایسه مشخصات یک طراحی جدید با مشخصات طراحیهای مشابه که درستی آنها به اثبات رسیده است. انجام آزمونها و اثبات از طریق نشان دادن.
بازنگری مدارک پیش از صدور.
111404 اصلاح [107] Correction اقدامی که برای از بین بردن یک عدم انطباق تشخیص داده شده انجام میگیرد. یادآوری-1 اصلاح ممکن است همراه با یک اقدام اصلاحی انجام گیرد.

یادآوری-2 اصلاح میتواند بازکاری یا درجهبندی مجدد باشد.
111405 بازخور [122 و 140] back Feed - اصلی در وظیفه نظارت که در مدیریت و رفتار سازمانی کاربرد دارد . بر اساس این اصل اطلاعات مربوط به بازده یک نظام، به مدیریت برگشت داده میشود و مدیر میتواند نتایج به دست آمده را با

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 23
هدفهای تعیین شده مقایسه کند و در صورت مشاهده تفاوت بین آن دو، اقدامهای اصلاحی به عمل آورد.
یکی از عوامل اصلی در فرایند کنترل که اطلاعاتی را در جهت تصمیمگیریها در سازمان فراهم مینماید. بازگشت اطلاعات خروجی هر سیستم به عنوان اطلاعات ورودی به منظور اصلاح سیستم.
111406 اقدام اصلاحی [107] action Corrective اقدامی که برای از بین بردن علت یک عدم انطباق یا سایر شرایط نامطلوب تشخیص داده شده انجام میگیرد.

یادآوری-1 ممکن است برای یک عدم انطباق بیش از یک علت وجود داشته باشد. یادآوری-2 اقدام اصلاحی به منظور پیشگیری از وقوع مجدد انجام میگیرد . در صورتی که اقدام پیشگیرانه به منظور پیشگیری از وقوع انجام میگیرد.
یادآوری-3 میان اصلاح و اقدام اصلاحی تفاوت وجود دارد.
111501 مشتری [106] Customer دریافت کننده محصولی که توسط عرضه کننده فراهم میگردد. در موارد مبتنی بر قرارداد، مشتری را خریدار مینامند. مشتری ممکن است مثلاً مصرف کننده نهایی، استفاده کننده، ذینفع یا خریدار باشد . مشتری میتواند درون سازمانی یا برون سازمانی باشد.
111502 رضایت مشتری [107] satisfaction Customer تلقی مشتری از میزانی که خواستههای وی برآورده شده است.

یادآوری-1 شکایتهای مشتری یکی از شاخصهای متداول در مورد پایین بودن سطح رضایت مشتری است، اما نبودن آن نیز ضرورتاً دلالت بر بالا بودن سطح رضایت مشتری ندارد.
یادآوری-2 حتی وقتی که خواستههای مشتری با وی مورد توافق قرار گرفته و برآورده شده باشد. این امر الزاماً بالا بودن سطح رضایت مشتری را تضمین نمیکند.
24 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
111503 تأمین کننده [114] Supplier سازمانی است که فراوردهای را برای مشتری تهیه میکند . در شرایط قراردادی تأمین کننده را میتوان پیمانکار نیز نامید. تأمین کننده برای نمونه میتواند تولید کننده، پخش کننده، وارد کننده، مونتاژ کننده و یا سازمان خدماتی باشد. به علاوه تأمین کننده میتواند داخل یا خارج از سازمان باشد.
111601 الزام و یا خواسته [107] Requirement نیاز یا انتظاری که تصریح میشود. عموماً تلویحی میباشد یا اجباری است.

یادآوری-1“عموماً تلویحی میباشد” یعنی در عرف یا رویهی عمومی یک سازمان، مشتریانش و سایر طرفهای ذینفع نیاز یا انتظار مورد نظر، تلویحی است.
یادآوری-2 برای نشان دادن نوع خاصی از الزام و یا خواسته میتوان قیدی را به کار برد . برای مثال الزام و یا خواسته مربوط به محصول، الزام مدیریت کیفیت و خواسته مشتری.
یادآوری-3 الزام و یا خواسته مشخص شده آن است که تصریح شده باشد مثلاً در یک مدرک. یادآوری-4 الزام و یا خواسته، ممکن است توسط طرفهای ذینفع مختلفی ایجاد شود. (نیاز یا انتظار مشتری تا هنگامی که توسط سازمان مورد پذیرش قرار نگرفته است، خواسته، پس از آن الزام مینامند.)
111602 انطباق [107] Conformity برآورده شدن یک الزام و یا خواسته.

یادآوری- اصطلاحات «مطابقت» و «تطابق» نیز به این معنا به کار میروند ولی بهتر است استفاده نشوند.
111603 عدم انطباق [107] Nonconformity برآورده نشدن یک الزام و یا خواسته.
111701 مدرک [107] Document اطلاعات و رسانه آن.

مثال: سابقه، مشخصات، مدرک روش اجرایی، نقشه، گزارش، استاندارد.
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 25
یادآوری-1 رسانه ممکن است کاغذ، دیسک مغناطیسی، الکترونیکی یا نوری برای رایانهها، عکس یا نمونه مرجع یا ترکیبی از آنها باشد.
یادآوری-2 مجموعهای از مدارک از قبیل مشخصات و سوابق را غالباً «مستندات» مینامند. یادآوری-3 برخی الزامات و یا خواستهها (مانند الزام و یا خواسته مربوط به خوانا بودن) به تمام انواع مدارک مربوط میشود ولی ممکن است الزامات و یا خواستههای مخ تلفی برای مشخصات (مانند الزام و
یا خواسته مربوط به تحت کنترل بودن تجدید نظرها ) و سوابق (مانند الزام و یا خواسته مربوط به قابل دستیابی بودن) وجود داشته باشد.
111702 ادله معتبر [114] evidence Valid اطلاعاتی که بتوان درستی و صحت آن را بر اساس واقعیات به دست آمده از طریق مشاهده، اندازهگیری، آزمون و یا دیگر وسایل ثابت نمود.
111703 شواهد عینی [107] evidence Objective دادههایی که وجود یا واقعیت چیزی را تأیید میکند.

یادآوری- شواهد عینی را میتوان از طریق مشاهده، اندازهگیری، آزمون یا طرق دیگر به دست آورد.
111704 شواهد ممیزی [107] evidence Audit سوابق، شرح ماوقع یا سایر اطلاعات، که به معیارهای ممیزی مربوط و قابل تصدیق باشند. یادآوری- شواهد ممیزی میتواند کیفی یا کمی باشد.
111705 کارشناس فنی ممیزی [107] expert Technical <ممیزی> شخصی که دانش یا تخصص معینی را در زمینه مورد ممیزی ارائه مینماید.

26 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
١٢٠٠٠٠ - سیستمهای مدیریت پروژه
120101 استراتژی پروژه [140] strategy Project استراتژی پروژه فرایندی است که چارچوب و روش اجرای پروژه را مشخص میکند . این فرایند در ابتدا با توجه به هدف، اعتبارات، زمان، شرایط، محدودیتها و الزامات پروژه، به وسیله کارفرما مشخص

میشود. همچنین این فرایند شامل اجرا، نوع پیمان، مسئولیتها، نحوه طراحی، نحوه تدارک و ساخت میباشد و مشخص میکند که پروژه به چه نحو اجرا شود، امانی (در صورتی که کارفرما نیروی لازم را داشته باشد) یا پیمانی، طراحی به وسیله مهندسین کارفرما یا مهندس مشاور و اجرای طرح به روش اجرای سریع یا عادی انجام میشود. میزان مخاطره برای طرفین قرارداد نیز مشخص میشود . تمام روشها و احتمالات در این فرایند بررسی شده و بهترین روش برای اجرای پروژه مشخص میشود.
120201 مدیر برنامه [145] director Program مدیر ارشد با مسئولیت برای حصول موفقیت کلی برنامه به منظور رسیدن به هدفهای مدیریتی برنامه.
120202 مدیریت برنامه [144] management Program مدیریت برنامه، یک نظام اجرایی طرح (مجموعهای از فرایندها) است که بر مبنای موافقتنامه بهوسیله واحد ساخت، خدمات نمایندگی فراگیر را به کارفرما ارائه میدهد و از مرحلۀ برنامهریزی تا مرحله راهاندازی و بهرهبرداری طرح ادامه دارد. مدیریت برنامه معمولاً به عنوان قائممقام کارفرما است و تمام تدارکات را انجام میدهد و همچنین هماهنگی در طراحی و ساخت را تا اتمام و تحویل کار به عهده دارد ولی مسئولیت انجام طراحی و ساخت به عهده وی نمیباشد.
120203 برنامه مدیریت [121] plan Management طرح مکتوبی که مؤثرترین و اقتصادیترین راه انجام کار یا امور بنگاه یا واحد را با استفاده از ابزارها و اصول سازماندهی و مدیریت نشان میدهد.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 27
120301 مدیر طرح 22 و 177 پروژه است. مدیریت پروژه اعمال مدیریت بر تغییرات است. مدیریت پروژه با انجام سریع فعالیتها از طریق کسر سطوح مدیریتی و نظارتی، مدیریت پروژه تلفیق مدیریت و برنامهریزی است.
مدیریت پروژه فرایندی است که جریان و بستر اجرای پروژه را (از طریق) ممکنترین راه و یا ممکنترین نتیجه مطلوب، برای تحقق و دستیابی به هدفهای مورد نظر، برنامهریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل میکند.
120402 مدیریت پروژه مدرن [151] management project Modern اصطلاحی است که برای تمایز بین مدیریت پروژه با دامنه کار گسترده به کار م یرود و شامل توجه بیشتر به دامنه کار، هزینه، زمان، کیفیت و خسارت پذیری نسبت به روش سنتی مدیریت پروژه میباشد.

28 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
120403 مدیریت چند پروژه مرتبط [145] management project-Multi هنر و علمی که مدیریت چند پروژه مرتبط را با هم اداره میکند. مدیریت چند پروژه نامیده میشود و این ارتباط میتواند ارتباطات منطقی یا مشترک بودن منابع مورد استفاده پروژه باشد.
120404 مدیریت محدوده پروژه [151] management scope Project یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه شامل آشنایی با پروژه، برنامهریزی محدوده پروژه، تعریف محدوده، تأیید محدوده و کنترل تغییرات آن و تلاش برای اطمینان از اینکه تمام کارهای مورد نیاز برای تکمیل پروژه در نظر گرفته شدهاند.
120405 مدیریت عملیات اجرایی پروژه [132] management construction Project هدف از مدیریت عملیات اجرایی پروژه، تکمیل مرحله (فاز) اجرایی پروژه در چارچوب بودجه، زمانبندی و کیفیت برنامهریزی شده و نیز انتقال به موقع پروژه از مرحله اجرایی به مرحله راهاندازی میباشد. به طور معمول شرایط و پیشنیازهای لازم برای انجام یک کار در مرحله اجرایی پروژه را میتوان به صورت زیر برشمرد:
انجام دهنده کار، آماده و مهیا باشد.
مواد و تجهیزات لازم کار فراهم باشد.
اطلاعات فنی و نقشههای اجرایی موجود باشد.

برآورده ساختن سه مورد فوق، علیرغم سادگی ظاهری دارای ابعاد گستردهای است که مدیریت عملیات اجرایی یک پروژه به طور مستقل و بدون هماهنگی و همکاری بخشهای تدارک و مهندسی پروژه، قادر به انجام این کارها نمیباشد.
120406 مدیریت مهندسی پروژه [132] management engineering Project هدف از مدیریت مهندسی پروژه، تکمیل مرحله (فاز) مهندسی پروژه در چارچوب بودجه، زمانبندی و کیفیت برنامهریزی شده و انتقال به موقع از مرحله مهندسی به مراحل تدارکاتی و اجرایی پروژه میباشد. این کار از طریق مدیریت و هماهنگی گروههای مهندسی با بخشهای تدارکاتی و اجرایی پروژه انجام میپذیرد. مدیریت مهندسی یک پروژه، به طور کلی شامل تعریف محدوده و بستههای کار مهندسی،

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 29
طراحی ساختار، تجزیه کار مهندسی، کنترل تغییرات در م حدوده کار، برنامهریزی و کنترل پیشرفت کار، مدیریت طراحی مفهومی، پایهای و تفصیلی، هماهنگی بین گروههای تخصصی مهندسی و کنترل فصول مشترک فنی مابین آنها، مدیریت کیفیت و استانداردهای مهندسی و بالاخره مدیریت ثبت و گردش اطلاعات و مستندات فنی پروژه میباشد.
120407 مدیریت منابع انسانی پروژه [132] management resource human Project هدف از مدیریت منابع انسانی در پروژه، اطمینان یافتن از استفاده صحیح و کارآمد و برنامه ریزی شده از نیروهای انسانی در پروژه است که شامل برنامهریزی منابع انسانی و سازماندهی، جذب و به کار گماردن نیروهای انسانی، کنترل عملکرد و راندمان نیروی انسانی و توسعه تیم و فرهنگ کار تیمی میگردد.
120408 منابع انسانی [140] resources Human نیروهای انسانی که به نحوی درگیر در یکی از مراحل طرح عمرانی هستند منابع انس انی نامیده میشوند.
120409 مدیریت ارتباطات پروژه [132 و 151]

Project communication management
هدف از مدیریت ارتباطات در پروژه، ایجاد زمینه و بستر مناسب برای تولید، ج معآوری، ذخیرهسازی و تبادل صحیح اطلاعات در سطح پروژه است. این مهم از طریق برنامهریزی برای ارتباطات متقابل سازمان و افراد، ایجاد و راهاندازی بانکهای اطلاعاتی، برقراری رویههای گزارش دهی و دستورالعملهای لازم برای تبادل اطلاعات، انجام میشود.
یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه است که شامل برنامهریزی ارتباطات، برنامهریزی اطلاعات و توزیع اطلاعات، گزارش اجرا و گزارش خاتمه کار و تلاش برای انتشار صحیح اطلاعات پروژه میباشد.

30 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
120410 مدیریت تدارکات پروژه [151] management procurement Project یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه است، شامل برنامهریزی تدارکات، درخواست تأمین کالا و تجهیزات پروژه، برنامهریزی تقاضا، انتخاب منابع، مدیریت قرارداد و تلاش برای دریافت کار خوب و خدماتی که از بیرون گرفته میشود.
120411 مدیریت زمان پروژه [151] management time Project یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه است شامل: تعریف فعالیتها، توالی فعالیتها، برآورد زمان فعالیتها و توسعه برنامهریزی و کنترل برنامه زمانی برای تکمیل به موقع پروژه.
120412 مدیریت هزینه پروژه [151] management cost Project یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه که شامل برنامهریزی تأمین منابع مالی طرح، برآورد هزینه، کنترل هزینه و بودجه طرح و تلاش در جهت تکمیل پروژه با بودجه مصوب میباشد.
120413 مدیریت یکپارچگی پروژه [123] management integration Project مجموعه فرایندهای لازم برای کسب اطمینان از هماهنگی کافی بین ارکان اجرایی پروژه میباشد.
120414 مدیریت محیط زیست پروژه [151] environment Project مدیریت محیط زیست پروژه زمینهای که برای فرموله شدن، تشخیص و تعیین بررسی آثار طرح بر محیط زیست و پیامدهای آن و به حداقل رساندن آثار سوء طرح بر محیط زیست و شامل تمام عوامل خارج از طرح که بر طرح اثر مؤثر دارند میباشد.

Construction manager (CM) [140] ساخت مدیر -120501 مدیر ساخت، یک پیمانکار عمومی با تجربه است که خدمات مدیریت را طبق پیمان به کارفرما ارائه میدهد و از شروع طراحی تا انتهای ساخت، کارها را هدایت میکند . مدیر ساخت بنا به در خواست کارفرما خدمات مختلفی را ارائه میدهد. ممکن است فقط برای بررسی و قضاوت در مورد پروژه باشد یا به طور کامل کارها را در طول برنامهریزی، طراحی و ساخت، مدیریت و هدایت کند و حتی ممکن است در مرحله ساخت به عنوان پیمانکار عمومی مسئولیت اجرای طرح را به عهده بگیرد.
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 31
Construction management (CM) [144] ساخت مدیریت -120502 - مدیریت ساخت، فرایندی است اجرایی با مبانی مشخص، در قالب موافقتنامهای که با کارفرما دارد، به ارائه یک سری خدمات به کارفرما مانند : تجدید نظر در طراحی، تهیه برنامه کلی، کنترل قیمت،
مهندسی ارزش، روشهای اجرا و تهیه اسناد مناقصه و هماهنگی در اجر ای طرح. در این روش معمولاً طراحی و خدمات ساخت به طور همزمان انجام میشود. ولی معمولاً مسئولیت خطرپذیری مالی طرح به عهده مدیریت ساخت نیست. البته در صورتی که لازم باشد میتوان مسئولیت خطرپذیری مالی طرح را نیز به عهده مدیریت ساخت گذاشت که در این حالت باید از شرکتهای بزرگ ساختمانی استفاده کرد.
120601 مخاطره - خطرپذیری [143 و 124 و 177] Risk - میزان ناتوانی یا عدم موفقیت در رسیدن به اهداف یک برنامه با هزینه معین، و محدودیتهای آن را خسارت پذیری گویند. در این مورد دو نقطه نظر مطرح است. یکی احتمال عدم حصول به یک نتیجه معین، و دیگر عدم حصول به نتیجه.
تحقق بالقوۀ پیامدهای ناگوار ناشی از خطرات رویدادی ممکن.
احتمال وقوع یک رویداد غیر منتظره و آثار وقوع آن.
120602 کاهش خطرپذیری [145] reduction Risk عملی که برای به حداقل رساندن خطرپذیری و یا کاستن احتمال وقوع آن انجام میشود.
120603 مخاطرات پذیرفته شده [148 و 105] risks Accepted مخاطراتی هستند که در طول اجرای پیمان پیش میآید و به عهده کارفرما میباشد تا پیمانکار، بهطور مثال مسائلی که پیشبینی نشدهاند و مربوط به سازۀ ساختمان مرتبط با قرارداد هستند، یا مسائلی که در طول اجرا از طریق صاحبان اطراف محل اجرای کار پیش میآید. این مسائل بیشتر مربوط به ساختمانهای موجود و مسائل مربوط به کارهای محافظتی میشود.
ریسک (مخاطره) پذیرفته شده، ریسک مشخص شده در پیمان است که کارفرما مسئولیت آن را میپذیرد.

32 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
Construction manager at risk [140] خطرپذیر ساخت مدیر -120701 مانند مدیر ساخت است به اضافه اینکه مسئولیتهای مدیریتی و مالی نیز به عهده وی میباشد.
120702 مدیریت خطرپذیری [143] management Risk عمل و روش کنترل خطرپذیری، فرایند شناسایی و تشخیص آن، تحلیل و محدود کردن ق سمتهایی از کار که در معرض خطر میباشند همچنین سازماندهی فنی برای تکمیل اهداف یک شرکت که با خطر مواجه میباشد با به حداقل رساندن زیانهای مالی است.
120703 مدیریت ریسک (خطرپذیری) پروژه [123] Management risk Project مجموعه فرایندهای مورد نیاز برای شناسایی، تجزیه و تحلیل و واکنش در مقابل ریسک (مخاطره) پروژه و به حداقل رساندن پیامدهای نامطلوب میباشد.
120704 توسعه مدیریت [145] development Management توسعه مدیریت شامل همه جنبههای برنامهریزی برای کارکنان، آموزش، ارتقای کارایی و ارزیابی آنها میباشد، و همچنین توجه به خواستههای کارکنان مانند مدیریت حقوق، درصد سود به عنوان پاداش را نیز شامل میشود.

Management by crisis [122] بحران مدیریت -120705 به شیوهای از مدیریت گفته میشود که بر حل و فصل مشکلات و موارد بحرانی تأکید دارد و در صورت نیاز منابع بیشتری را برای رفع مشکلات بسی ج میکند. این شیوه مدیریت دارای نارساییهایی است از جمله به جای پرداختن به هدفهای درازمدت به مسائل کوتاهمدت و فوری میپردازد و ممکن است منابع را از زمینههایی که به آن نیاز است، دور سازد و دشواریهایی جدید به وجود آورد.
120706 مدیریت سیستم [151] management System مدیریتی که شامل فعالیتهای مهم تحلیل سیستمها، طراحی سیستمها و مهندسی و توسعه س یستمها میباشد.
120801 مدیریت کیفیت [107] management Quality فعالیتهای هماهنگ شده جهت هدایت و کنترل یک سازمان از نظر کیفیت.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 33
یادآوری- هدایت و کنترل از نظر کیفیت عموماً شامل برقراری خطمشی کیفیت و اهداف کیفیت، طرحریزی کیفیت، کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و بهبود کیفیت میباشد.
120802 مدیریت کیفیت پروژه [151] management quality Project یک زیرمجموعه از مدیریت پروژه شامل برنامهریزی کیفیت، اطمینان از کیفی ت، و کنترل کیفیت و تلاش برای تحقق اهداف و نیازهای پروژه میباشد.
120803 مدیریت کیفیت فراگیر (جامع) 106 با مشارکت همه اعضای سازمان میباشد و هدف آن نیل به موفقیت در درازمدت از طریق جلب رضایت مشتری و تأمین منافع همه اعضای سازمان و جامعه است.

یادآوری-1 منظور از «همه اعضای سازمان» کارکنان در همه بخشها و در کلیه سطوح ساختار سازمانی میباشد.
یادآوری-2 برای موفقیت این روش مدیریت، رهبری قوی و پایدار مدیریت رده بالا و تعلیم و آموزش همه اعضای سازمان، ضرورت اساسی دارد.
یادآوری-3 در مدیریت کیفیت فراگیر، مفهوم کیفیت با دستیابی به همه اهداف مدیریتی مرتبط است. یادآوری-4 (تأمین منافع جامعه) در صورت لزوم به معنی برآورده کردن نیازمندیهای جامعه نیز هست.
یادآوری-5 گاهی مدیریت کیفیت فراگیر TQM یا بخشهایی از آن را به نام کیفیت فراگیر،کنترل کیفیت سراسری شرکت CWQC ، کنترل کیفیت فراگیر TQC و نظایر آن نیز مینامند.
Product quality management (PQM) [150] محصول کیفیت مدیریت -120804 مدیریت کیفت محصول، فرایندی برای تأمین الزامات کالا و خدمات است، مدیریت کیفیت محصول، تمام ملاحظات و تعهدات فرایند تدارک و تهیه کالا و خدمات را که برای تأیید کیفیت لازم است در نظر میگیرد. و ذاتاً مدیریت کیفیت محصول، عملی است که الزامات درست و مشخص و عاقلانه و کاربردی
34 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
را برای ارزیابی تهیه کننده مورد توجه قرار داده و شامل کیفیت درس ت مطابق با خواسته و شرایط قرارداد است.
120805 مدیریت اکوسیستم [177] management Ecosystem مدیریت متعادل یک اکوسیستم توسط انسان، تعادل رابطه بین سازمان یا طرح و محیط آن و مطلوب کردن آن.
120806 مدیریت اکوسیستم سودمند [119 و 177]

Beneficial ecosystem management
مدیریت متعادل یک اکوسیستم توسط انسان.
نگهداری و مدیریت یک اکوسیستم توسط انسان به منظور دستیابی به حداکثر بهرهدهی.
120807 مدیریت کنترل و نظارت بر اجرای طرح [1]

Management ,supervision and control of project
شامل فعالیتهایی است که برای مدیریت و کنترل کمی و کیفی اجرای طرحها، از طریق انجام هماهنگی لازم و اعمال کنترلهای فنی و نظارت عالی یا مستقیم بر کار، بر اساس مشخص ات فنی، استانداردها و معیارها در چارچوب برنامه زمانبندی مربوط صورت میگیرد.
120808 مدیریت سود [151 و 145] management Benefit - مدیریت سود در ترکیب با مدیریت برنامه است. مدیریت سود فرایندی است برای برنامهریزی، اداره کردن، نظام اجرایی و بررسی برنامهریزی برای سود آوری.
یک فرایند رسمی با مدیریت برنامهریزی برای طراحی، مدیریت، نظام اجرایی و محاسبه سودهایی که برنامه خواسته است.
120809 مدیریت دفع مواد زاید [119] management waste Solid کنترل سیستماتیک و هدفدار در مورد نحوه ایجاد، جمعآوری، انبار کردن، حمل و نقل، جداسازی، عملآوری، بازیافت و دفع مواد زاید جامد میباشد.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 35
120810 مدیریت پیکربندی [145 و 151] management Configuration فرایند تعریف اقلام پیکربندی در یک سیستم، کنترل، آزادی عمل و تغییرات این اقلام در طول عمر پروژه، ضبط و گزارش وضعیت اقلام پیکربندی و گزارش تغییرات و تأیید کامل بودن و صحت اقلام پیکربندی میباشد.
120811 مدیریت تعارضی [145] management Conflict از آنجا که برای اجرای طرح نهادهای مختلفی درگیر هستند و با هم کار میکنند و شناخت کاملی نسبت به هم ندارند و فشار کار هم بر آنها وارد میشود و در نتیجه در تعارض قرار میگیرند. هنر مدیریت تعارضی این است که اینها را در مسیری هدایت کند تا این تعارض به جای اثر تخریبی نتیجه مثبت داشته باشند.
120812 مدیریت رده بالا [107] management Top شخص یا گروهی از افراد که یک سازمان را در بالاترین سطح، هدایت و کنترل میکنند.
120813 سیستم مدیریت [107] system Management سیستمی جهت تعیین خطمشی و اهداف و دستیابی به آن اهداف.

یادآوری- سیستم مدیریت یک سازمان میتواند شامل سیستمهای مدیریت مختلفی از قبیل سیستم مدیریت کیفیت، سیستم مدیریت مالی یا سیستم مدیریت زیستمحیطی باشد.
120814 سیستم مدیریت پروژه [132] system management Project سیستم مدیریت پروژه، سیستمی است گسترده و پویا که با آن، و رودیهایی همچون نیروی انسانی، سرمایهها، دانش فنی، طرحها و برنامهها و به گونهای هماهنگ و هدفمند از طریق مجموعهای از فرایندهای عملیاتی و مدیریتی به خدمات، محصولات، اطلاعات و هر خروجی یا نتیجه مورد نظر دیگر تبدیل میگردد.
120815 سیستم مدیریت کیفیت [107] system management Quality سیستم مدیریت کیفیت به منظور هدایت و کنترل یک سازمان از نظر کیفیت به کار میرود.

36 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
Management information system (MIS) [177] مدیریت اطلاعات نظام -120901 الف- نظامی است کامپیوتری که کارکرد آن جمعآوری، تولید، پردازش و تحلیل دادهها و تهیه گزارشی است که مورد نیاز مدیریت برای پیگیری پیشرفتها، تصمیمگیریها و یا بررسی حل مسائل به صورت دقیق و زمانبندی شده در سطوح مختلف میباشد.
ب- نظامی است که اطلاعات لازم را در زمینههای مختلف سازمان (کارکنان، دستورالعملها، تجهیزات و دادهها) در اختیار مدیریت قرار میدهد و آنان را در تصمیمگیریهایشان یاری میدهد.
120902 روش شناسی [145 و 151] Methodology - یک روش مستند برای مدیریت پروژه شامل روشهای اجرایی، تعاریف، مقررات و مسئولیتها است. - یک سری از روشها که برای سطوح مشخص فعالیتها استفاده میشود.
120903 روش اجرایی [107] Procedure طریقه مشخص شدهای برای اجرای یک فعالیت یا یک فرایند.

یادآوری-1 روشهای اجرایی میتوانند مدون باشند یا نباشند.
یادآوری-2 هرگاه روش اجرایی به صورت مدون باشد، غالباً ا صطلاح «روش اجرایی مکتوب» یا «روش اجرایی مدون» را به کار میبرند. مدرکی را که حاوی یک روش اجرایی باشد میتوان «مدرک روش اجرایی» نامید.
Volume of work [70] کار حجم -121001 میزان کار پیشبینی و برآورد شده هر فعالیت را مقدار یا حجم کار آن فعالیت میگویند، حجم کار فعالیتهای پروژه را با واحدهای مختلفی نظیر: متر، متر مربع، متر مکعب، تن، کیلو، تعداد، مورد و مانند اینها و یا به صورت واحدهای ترکیبی نظیر: نفر/ روز و تن/کیلومتر تعریف میکنند.
121002 چرخه کار [124] cycle Work ترتیبی از تکلیفها، عملیات و فرایندها، یا الگویی از حرکتهای دستی اجزا و فعالیتها که برای هر واحد کار تکرار میشود.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 37
121003 عملیات اجرایی - ساخت [123] Construction شامل تأمین امکانات ضروری اولیه و تحقق کارهای سیویل و سازه، نصب تجهیزات و ماشینآلات و ابزار، لوله و اتصالات، برق و ابزار دقیق، رنگآمیزی و عایقبندی در محل اجرا.
121004 مدت اجرا [70] Duration مدت زمانی را که هر فعالیت، برای انجام کار پیشبینی شده نیاز دارد، مدت اجرا میگویند. مدت اجرای فعالیت، بر دو نوع است: مدت اجرای عادی یا متعارف، و مدت اجرای ضربتی یا فشرده.
121005 تحلیل زمان [151] analysis Time فرایند بررسی و محاسبه زودترین و دیرترین تاریخ هر فعالیت پروژه بر مبنای زمان مورد نیاز انجام آن فعالیت و ارتباط منطقی بین آنها میباشد.
121006 پیشرفت کار (فیزیکی) [177] progress Physical پیشرفت کار عبارتست از مقدار وزنی فعالیتهای انجام شده نسبت به کل آن و معمولاً به صورت درصدی از کل کار بیان میشود.
121007 پیشرفت ریالی [177] progress Financial مقدار پول هزینه شده برای یک کار، نسبت به کل هزینه آن و معمولاً به صورت درصد بیان میشود.
121008 درصد پیشرفت واقعی یا عملکردی [70] progress Actual برای محاسبه درصد پیشرفت واقعی یا عملکردی هر فعالیت، مقدار کار انجام شده آن را بر حجم کل کار تقسیم و حاصل را در 100 ضرب میکنند. در این رابطه، واحد مقدار عدد مندرج در صورت کسر، با واحد عدد مندرج در مخرج کسر مشابه میباشد.
121009 ارزیابی برنامه و فن بازبینی آن [151]

Program evaluation and review technique (PERT)
ارزیابی برنامه و فن بازبینی آن، یک فن مدیریت پروژه برای مشخص نمودن اینکه چه مدت زمانی یک پروژه نیاز دارد تا تکمیل شود.
38 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
برای هر فعالیتی بهترین و بدترین و محتملترین زمان برای تکمیل آن برآورد میشود. این برآورد برای مشخص کردن متوسط زمان تکمیل طرح م ورد استفاده قرار میگیرد و زمان متوسط برای رسم مسیر بحرانی و انحراف استاندارد زمان تکمیل اتمام پروژه نیز لازم میباشد.
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 39
١٣٠٠٠٠ - روشهای اجرا
130101 روش اجرا [177] method Execution الف- روش اجرا فرایندی است برنامهریزی شده که با توجه به ویژگیهای طرح، توانایی دستگاه اجرایی، وضع اعتبارات طرح، حساسیت زمان (مدت اجرای طرح) و از طریق تبیین رویهها، اقدامات، توالی وقایع، ارتباطات قراردادی و محدوه تعهدات و مسئولیتهای عوامل اصلی، تعیین میشود . در نتیجه، طرح با هزینه و زمان پیشبینی شده باید اجرا شود.

ب- رویهای برنامهریزی شده مطابق با اهداف، منابع و شرایط کار که مهارتهای فنی را در جهت مسائل مطالعاتی و اجرایی به کار میگیرد.
130102 روش امانی [177] house In روش امانی روشی است که طی آن دستگاه اجرایی مدیریت، مطالعه، طراحی و اجرای پروژهای را با بهکارگیری امکانات خود رأساً بر عهده گرفته و به انجام میرساند.

روش امانی در مواردی که کارفرما تنها فعالیتهای اجرایی (مشتمل بر تأمین و تدارک و تجهیز و بهکارگیری عوامل لازم برای انجام عملیات اجرایی) را انجام میدهد نیز روش امانی نامگذاری شده است.
130103 روش طرح و ساخت [140 و 5] build Design - در این روش کارهای طراحی و ساخت توسط یک واحد انجام میشود و این واحد مسئولیت طراحی، تهیه، تدارک و ساخت و نصب را به عهده دارد، خسارت پذیری کارفرما در این روش به حداقل میرسد و در زمان هم صرفهجویی میشود.
منظور از روش طرح و ساخت انجام کارهای زیر است.

تمام یا برخی از مراحل مختلف کارهای مهندسی پروژه (مهندسی مقدماتی، مهندسی بنیادی و مهندسی تفضیلی)، تأمین و تدارک کالاها، تجهیزات و مصالح پروژه و خدمات فنی مرتبط با آنها، عملیات ساختمان و نصب و راهاندازی و آزمایشهای کارایی و سایر خدمات جانبی مرتبط با آنها، که به طور توأم، توسط پیمانکار انجام میشود.
40 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
Design bid build [140] متعارف روش -130104 روش سنتی اجرای طرحهاست و برای طرحهایی به کار میرود که جزئیات آن روشن و مشخص باشد و سه عامل، کارفرما، مشاور و پیمانکار در آن دخالت دارند. در این روش ابتدا مشاور بر اساس
خواستههای کارفرما طراحی را انجام داده و سپس از طریق مناقصه، پیمانکار یا پیمانکاران انتخاب میگردد و به وسیله آنها و با نظارت مشاور، طرح طبق نقشه و مشخصات تهیه شده اجرا میشود. در این روش مسئولیت و هماهنگی بین طراحی و ساخت و خسارت پذیری به عهده کارفرماست. این روش زمان بیشتری را نیز طلب میکند ولی اداره طرح آسان است.
130105 روش مدیریت طرح [177] method management Project روش مدیریت طرح نوعی روش متعارف است که در آن کارفرما، عامل دیگری را به منظور هماهنگی بین کارفرما و مشاور و پیمانکار و همچنین مدیریت و کنترل طرح به خدمت میگیرد . مدیر طرح به عنوان نماینده کارفرما در قبال حقالزحمه معین خدمات لازم را ارائه میدهد.
130201 پیمان مهندسی و تدارک تجهیزات و کالا [177]

Engineering and procurement contract (EPC)
پیمانی است که در آن مجموعه خدمات طراحی، مهندسی و تأمین مصالح و تجهیزات و نظارت ب ر نصب و راهاندازی توسط یک پیمانکار انجام میشود.
130202 پیمان تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب [177]

Procurement and construction contract (PC)
پیمانی است که در آن مجموعه خدمات تأمین، مصالح و تجهیزات و عملیات ساختمان و نصب و راهاندازی توسط یک پیمانکار انجام میشود.
130203 پیمان مهندسی، تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب [177] Engineering, procurement and construction contract (PC) یک نوع پیمان طرح و ساخت است که در آن مجموعه خدمات مهندسی و طراحی و تهیه و تأمین تجهیزات و مصالح و عملیات ساختمان و نصب و راهاندازی، تماماً توسط یک پیمانکار انجام میشود.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 41
130204 پیمان کلیدگردان [140 و 144] contract Turnkey - پیمان کلیدگردان پیمانی است که پیمانکار مسئولیت طراحی، تهیه و تدارک مصالح و تجهیزات، ساخت و نصب و سایر کارها برای تکمیل طرح را به عهده دارد و طرح را در وضعیت عملیات و آماده بهرهبرداری تحویل کارفرما میدهد و کارفرما فقط مسئولیت بهرهبرداری را به عهده دارد. و همچنین

تأمین موقت منابع مالی نیز به عهده پیمانکار میباشد و پس از تکمیل، هزینهها به وی پرداخت میشود. - یکی از روشهای اجرای طرح و ساخت میباش د که پیمانکار تأمین مالی، طراحی و ساخت را برمبنای مشخصات تعیین شده و قیمت مورد توافق انجام میدهد . بعد از تکمیل کار و راهاندازی، کارفرما تمام هزینهها را پرداخت میکند.
130205 پیمان با مبلغ ثابت [105] contract price Fixed پیمانی است که مبلغ آن در مناقصه اعلام و یا بر اساس فهرستبها تعیین میشود. یادآوری- در صورت تغییر در شرایط اقتصادی مبلغ نهایی قابل تعدیل است.
130206 پیمان با مبلغ مقطوع [143 و 105]

Firm fixed price contract - fixed price contract
پیمانی است که مبلغ آن ثابت بوده و هیچگونه تعدیل قیمت به آن تعلق نمیگیرد. این نوع پیمان با پیمانکاری منعقد میشود که تجربۀ اجرایی این قبیل کارها را داشته باشد و تمام مسئولیت قیمت متوجه وی میباشد و ضمناً بیشترین انگیزه را برای کنترل هزینهها و کارایی بیشتر پیمانکار دارد.
پیمانی است که علیرغم تغییرات در شرایط اقتصادی مبلغ آن قابل تعدیل نیست.
130207 پیمان یک قلم [105 و 144] contract sum Lump - پیمان با مبلغ ثابت که بر اساس مناقصه تک قیمتی منعقد شده است.
پیمانی است با مبلغ ثابت برای انجام یک طرح و یا کار مشخص، کار یا طرح، با محدوده مشخص و شرایط از پیش تعیین شده و با توافق اولیه انجام میشود. مبلغ قرارداد قابل تغییر نمیباشد مگر اینکه حجم کار تغییر کند و دو طرف با مبلغ آن به توافق برسند.

42 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
130208 قرارداد اندازهگیری مجدد [177] contract Remeasurement پیمانی است که برای انجام کار بر اساس حجم عملیات و واحد بها ی مربوط تنظیم شده است و پرداخت بر مبنای مقادیر اقلام کار انجام شده و قیمت واحد آنها صورت میگیرد.
130209 پیمان متره [105] contract Measurement پیمانی است که در آن، با اندازهگیری مقدار کار انجام شده، پس از تکمیل کار، و قیمتگذاری آن براساس فهرست بهای مورد توافق، از مبلغ پیمان اطمینان حاصل میشود.
130210 پیمان با تعدیل قیمت [177] adjustment with Contract پیمانی است که قیمت یا مبلغ آن با استفاده از فرمول از قبل توافق شده تعدیل میشود.
130211 پیمان مختلط مقطوع و فهرست بها [177]

Firm fixed price and unit price contract
پیمانی است که قسمتهایی از آن (که دقیقاً مشخص شده است) به صورت مقطوع و بقیه قسمتها (که هنگام عقد پیمان دقیقاً مشخص نیست) به صورت فهرستبها میباشد.
130212 پیمان طرح و اجرا [105] contract construct and Design پیمانی است که پیمانکار پروژهای را بر اساس اطلاعات ارائه شده به وسیلۀ کارفرما، طراحی و اجرا میکند.

Cost reimbursement contract [105] امانی پیمان -130213 پیمان بر اساس هزینههای انجام شده میباشد.
130214 پیمان امانی با سقف هزینه [105] contract cost Target پیمان امانی است که در آن سقف هزینۀ اولیه برآورد میشود و پس از خاتمه کار تفاوت بین سقف هزینه و هزینۀ واقعی بر اساس توافق بین کارفرما و پیمانکار سرشکن میشود.
130215 پیمان امانی ذینفع [105] contract plus Cost پیمان امانی است که پرداخت به پیمانکار بر اساس هزینههای واقعی به علاوه درصدی از هزینهها یا دستمزد انجام میشود.

فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 43
130216 پیمان امانی ذینفع با مبلغ ثابت [143] contract fee fixed plus Cost پیمانی است که مبلغ آن بر اساس توافق در بدو قرارداد تعیین و ثابت میباشد، این قیمت ثابت با هزینههای عملی تغییر نمیکند مگر اینکه کارهای مورد پیمان تغییر پیدا کند، این نوع قرارداد برای پیمانکار انگیزهای برای کنترل هزینهها پدید میآورد و در غیر این صورت خسارت زیادی را متحمل خواهد شد.
130217 پیمان امانی ذینفع با درصد سود [123 و 177]

Cost plus a percentage fee contract
قراردادی است که قیمت کار پیمانکار مقطوع نیست، اما معادل درصد تعیین شده (به عنوان سود) علاوه بر هزینههای مستند به پیمانکار پرداخت میشود.
پیمانی است که هزینههای مستند پیمانکار به علاوه درصدی به عنوان سود به وی پرداخت میشود.
130218 پیمان امانی ذینفع با قیمت ثابت و پاداش [143]

Cost plus award fee contract
قرارداد بر مبنای پرداخت هزینهها که شامل دو قسمت میباشد: -1 قیمت مبنای ثابت اولیه -2 مبلغی به عنوان پاداش، که تمام یا قسمتی از آن در طول کار به پیمانکار پرداخت میشود . این پاداش انگیزهای است که پیمانکار در منابع مالی و زمان صرفهجویی کند و کیفیت فنی کار را نیز مد نظر قرار
دهد و میزان پرداخت پاداش بر مبنای قضاوت و ارزیابی کار پیمانکار از طرف کارفرما بر اساس پیمان تعیین میشود.
Laboure-only contract [105] دستمزدی پیمان -130219 پیمانی است که تنها برای تأمین نیروی کار منعقد میشود.
130220 پیمان مذاکرهای (توافق یا قرارداد بدون مناقصه) [119 و 105]

Negotiated contract
قراردادی که بر اساس بررسی صلاحیت و قدرت اجرایی و سوابق و تجهیزات یک یا چند پیمانکار بدون مناقصه منعقد میشود. مبلغ و شرایط پیمان نیز بر اساس مذاکره تعیین میشود.

44 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
پیمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط دیگر بین کارفرما و یک پیمانکار واحد مذاکره و توافق شده است.

Competitive bid contract [177] مناقصهای پیمان -130221 پیمانی است که از طریق مناقصه و دعوت از تمام آنهایی که خواهان و دارای توان انج ام آن هستند، برنده مناقصه مشخص و با وی پیمان بسته میشود.
130222 پیمان مدیریت [105] contract Management پیمانی است که به موجب آن پیمانکار در مرحله طراحی، خدمات مشاورهای ارائه میکند و پس از عقد پیمان، در کارگاه مسئول برنامهریزی و مدیریت تمام امور و اجرای کامل پیمان میباشد.
130301 ساخت [144 و 163] Construction - یک واژه عمومی برای انجام دادن مجموعه فعالیتهای یک طرح است. این واژه معمولاً برای کارهای صنعتی و برای ایجاد ساختمانهای عمومی و بناهای تاریخی به کار میرود. - همه کارهایی که در کارگاه برای ساختن ساختمان یا ایجاد تغییر در ساز هها، لازم است انجام شود و از پاکسازی زمین گرفته تا تکمیل ساختمان یا سازه میباشد و شامل گودبرداری، برپاسازی، نصب قطعات و تجهیزات است.

Build operate transfer (BOT) [140] انتقال ،بهرهبرداری ،ساخت -130302 روشی است که یک واحد وظیفه طراحی، ساخت و تأمین مالی و بهرهبرداری از طرح را برای دوره مشخصی بر عهده دارد و پس از مدت یاد شده بهرهبرداری از طرح به منظور برگشت هزینهها، آن را به کارفرما تحویل میدهد.
130303 ساخت، تملک، بهرهبرداری، انتقال [140]

Build own operate transfer (Boot)
در این روش، امتیاز اجرا و بهرهبرداری طرح، از طرف صاحب اصلی به سرمایهگذار واگذار میشود و سرمایهگذار مسئول طراحی، خرید تجهیزات، ساخت و نصب، تأمین مالی میباشد و همچنین بهرهبرداری و نگهداری را تا زمان انتقال به عهده دارد. در زمان یاد شده مالکیت طرح با سرمایهگذار میباشد .
فصل اول ـ واژههای مدیریت پروژه 45
هزینههای طراحی و ساخت و بهرهبرداری و نگهداری که توسط سرمایهگذار پرداخت شده، همچنین سود وی از محل درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات تولیدی طرح در طی دورهای که بهرهبرداری در اختیار وی میباشد تأمین میگردد.
Build own operate (BOO) [177] بهرهبرداری ،تملک ،ساخت -130304 فرایندی است که تأمین مالی، ساخت و بهرهبرداری از تأسیسات یا طرح به سرمایه گذار محول میگردد و بر خلاف روشهای BOT و BOOT تأسیسات یا طرح به صاحب اصلی آن عودت داده نمیشود بلکه صاحب اصلی به صورت مشتری یا خریدار نهایی طرح باقی میماند.
130401 اجرای کار به روش پیمان مدیریت [177]

Execution using project management contract
در این روش اجرای کار از طریق ترک تشریفات مناقصه به یک پیمانکار مدیریت واگذار میشود و پیمانکار مدیریت در ازای مدیریت فنی و اجرایی حقالزحمه مقطوعی دریافت میکند . هزینه اجرای عملیات (به استثنای حقالزحمه مدیریت) از وجهی که کارفرما به حساب مشترک واریز میکند پرداخت میشود (حساب مشترک با امضای نماینده کارفرما و رئیس کارگاه است ). حداکثر هزینه اجرای عملیات بر مبنای فهرستبهای مربوط و ضرایب آن به اضافه 20 درصد به عنوان صعوبت نیمه کاره بودن آن محاسبه میشود. این روش برای کارهایی که از پیمانکار خلع ید شده یا قسمتی از طرح که قبلاً انجام شده است، به کار میرود. (موضوع بخشنامه شماره 66900 مورخ 61/11/15 سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور)
130402 بیع متقابل [121 و 140] back Buy - شکلی از تجارت متقابل است که در آن فروشنده کالایی نظیر ماشینآلات، تجهیزات یا تکنولوژی (که به عنوان نهاده در تولید دیگر محصولات مورد استفاده قرار میگیرند ) را تأمین و موافقت میکند تا کالای تولید شده را به عنوان تمامی یا بخشی از طلب خود دریافت دارد.
عقدی است که بین دو شخص حقیقی یا حقوقی منعقد میگردد و ضمن آن یکطرف (تأمین کننده) در مقابل تعهد طرف دیگر (صادر کننده) مبتنی بر تولید و تحویل مقدار معینی از کالا یا کالاهای

46 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
مشخص جهت صدور به خارج کشور طی زمان مورد توافق تعهد مینمایند که مواد، ابزار، ماشینآلات، قطعات و خدمات مورد نیاز آن طرف را برای ایفای تعهدش در اختیار وی قرار دهد.
130403 یوزانس [177 و 122] Usance - یوزانس نوعی قرارداد خرید خارج از کشور است که مبلغ کالا مدتی پس از حمل و تحویل کالا در بنادر کشور خریدار به فروشنده پرداخت میشود و بابت تأخیر پرداخت نیز سودی به آن تعلق میگیرد. - بهکارگیری بهره یا درآمد مهلتی که برای پرداخت تعهدهای خارجی در نظر گرفته میشود.

2
(200000 )
فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 49
٢١٠٠٠٠ - مبانی مطالعات و طراحی

210101 معیارهای فنی [1] criteria Technical معیارها، استانداردها و ضوابط فنی، عبارتند از مجموعهای از مشخصات فنی، روشها، ضوابط و دستورالعملهایی که بر اساس اصول علمی و فنی موجود در کشور و جهان، با توجه به شرایط اقلیمی، زیستمحیطی، اجتماعی و امکانات موجود برای پذیرش طرح از نظر فنی و اقتصادی، تضمین ایمنی، حفاظت اطلاعات و بهبود کیفیت طراحی، اجرا، بهرهبرداری و نگهداری طرحها تهیه و تدوین میشوند.
210201 اطلاعات فنی [124] information Technical اطلاعاتی شامل اطلاعات علمی، برای تحقیق، تکمیل، مهندسی، آزمون، ارزیابی، تولید، بهرهبرداری، مصرف و تعمیر و نگهداری دستگاه.
210202 اطلاعات پایه [177] data Basic اطلاعات پایه عبارت است از مشخصات ورودیها، ظرفیتها، دادههای اقلیمی منطقه، اطلاعات جغرافیایی و عمر مفید طرح میباشد.
210301 دوام یا پایایی [177] Durability منظور از پایایی این است که طرح یا سازه، کیفیت یا عملکرد مناسب خود را در تمام طول عمر پیشبینی شده حفظ کند به طوری که در اثر مرور زمان و فرسودگی، ایمنی و قابلیت بهرهبرداری آن بیش از حد مجاز تقلیل نیابد.
210401 عملکرد [177] Performance نتیجه کار، حاصل کار و یا کیفیت انجام کار را عملکرد گویند.
210402 عملکرد مطلوب [177] performance Desired چنانچه نتیجه کار یا حاصل آن طبق برنامه پیش بینی شده یا مطابق دلخواه باشد آن را عملکرد مطلوب گویند.

50 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

210501 بررسی تأثیرات زیستمحیطی [121] analysis impact Environmental مطالعه و تحلیل برای تعیین آثار پروژه سرمایهگذاری بر کل محیط زیست، مثل اثر یک طرح بر آلودگی محیط زیست و یا از بین بردن مناظر زیبای طبیعی و غیره.
210502 ارزیابی زیستمحیطی [177] evaluation Environmental ارزیابی زیستمحیطی عبارت است از شناخت و بررسی آثار و پیامدهای زیستمحیطی ناشی از اجرای طرح و یافتن گزینه مناسب برای طرح در رابطه با اهداف توسعه پایدار، کاهش آثار سوء زیستمحیطی ناشی از اجرای طرح و چارهجویی یا جبران آنها.
210601 قابلیت اطمینان [58 و 122] Reliability - قابلیت سیستم در انجام یک کارکرد الزامی، تحت شرای ط معین و برای یک دوره زمانی معین، قابلیت اطمینان یا ثبات آن سیستم نامیده میشود.
احتمال این که یک ماشین یا ابزار طبق مشخصات و زمان تعیین شده برای آن، بدون خرابی کار کند.
احتمال این که اطلاعات جمعآوری شده در یک بررسی آماری را بتوان در صورت تکرار بررسی در زمان دیگر دوباره به دست آورد.
210602 قابلیت اعتماد [107 و 140] Dependability - اصطلاحی کلی برای توصیف عملکرد مربوط به قابلیت و در دسترس بودن و عوامل تأثیرگذار آن یعنی:

عملکرد مربوط به قابلیت اطمینان، عملکرد مربوط به قابلیت نگهداری و تعم یر، عملکرد مربوط به پشتیبانی، نگهداری و تعمیر.
یادآوری- قابلیت اعتماد فقط برای توصیفهای کلی در موارد غیر کمی به کار میرود. - قابلیت اعتماد شامل ایمنی، قابلیت بهرهبرداری و دوام یک سازه است.
فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 51

210603 اعتمادپذیری [124] Reliability احتمال آن که یک قطعه، دستگاه یا سیستمی کارکرد مورد انتظار را، تحت شرایط مفروض، از قبیل شرایط زیستمحیطی، محدودیتهای زمان عمل، فراوانی و دقت نگهداری در دوره زمانی مشخص، به صورت رضایتبخش انجام دهد.
210604 قابلیت ردیابی [107] ability Trace امکان ردیابی تاریخچه، کاربرد یا موقعیت چیزی که تحت بررسی است.

یادآوری-1 هنگامی که محصول بررسی میشود، قابلیت ردیابی میتواند به موارد زیر مربوط باشد. - مبدا مواد و قطعات.

تاریخچه فرآوری.
توزیع و موقعیت محصول پس از تحویل.

یادآوری-2 در رشته اندازه شناسی، تعریف یاد شده در استاندارد ملی 4723 بند ،10-6 پذیرفته شده است.
52 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
٢٢٠٠٠٠ - ضوابط طراحی
Bases of design [177] طراحی مبانی -220101 مبانی طراحی عبارت است از: حصول ایمنی، قابلیت بهرهبرداری، پایایی و عملکرد مطلوب.

220102 معیارهای طراحی [129] criteria Design مجموعه ضوابط فنی هستند که قضاوت و تصمیمگیریهای طراحی بر آنها استوار میگردد.
220201 ضوابط ساختمانی - مقررات ساختمانی [163 و 144] codes Building - مجموعهای از قوانین و مقرراتی که مقامات واجد صلاحیت برای کنترل طرح و ساخت ساختمانها، تغییرات، تعمیرات، کیفیت مصالح، کاربری و عوامل مربوط به ساختمان در حوزۀ اقتدار خود پذیرفتهاند و

حاوی استانداردهای معماری، سازه و تأسیسات برای بهداشت فردی و عمومی، رفاه ایمنی و تأمین نور و هواست.

قوانین و مقررات دولتی که برای نظم دادن به طراحی و ساخت به منظور حفاظت، مقاومت، پایداری ساختمان و ایمنی و بهداشت شهروندان تهیه شده است و به وسیله مأمورین کنترل می شود. این ضوابط معمولاً چند سال یک بار تجدید نظر و به روز میشود.
220202 مقررات فنی [129] regulation Technical مجموعه مقررات پذیرفته شده و مدونی هستند که جنبه عمومی داشته و بدان استناد میشود و دربرگیرنده استانداردها و مشخصات فنی نیز میباشد.
220203 مقررات ملی ساختمان [140] code building National مجموعه اصول و قواعدی است که رعایت آنها در طراحی، محاسبه و بهرهبرداری و نگهداری ساختمان به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهرهدهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی وضع گردیده است.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 53

220301 بار زنده [177] load Live بار زنده عبارت است از بار داخل سازه که متحرک بوده یا مقدار آن ثابت نمیباشد. مانند وزن اثاثیه ساختمان و اشخاص وسایط نقلیه.
220302 بار مرده [177] load Dead باری است که به طور ثابت به سازه اثر کرده و نقطه اثر و موقعیت آن ثابت میباشد . مانند وزن ساختمان یا خاک روی لوله.
220303 بار استاتیکی [163] load Static بار وارد بر سازه است که مقدار و یا موقعیت آن با زمان تغییر نمیکند.
220304 بار دینامیکی [177] load Dynamic باری است که مقدار و یا موقعیت آن با زمان تغییر میکند مانند بار باد یا بارهای متحرک.
220401 ضریب اطمینان [119] factor Safety الف- شاخص استقامت یک ساختمان در برابر شکست، گسیختگی ناگهانی (و یا ناپایداری) میباشد. ب- نسبت تنش نهایی سازه به تنش مجاز یا تنش واقعی آن.
220501 مقبولیت [124] Acceptability حالت یا وضعیتی که در آن استانداردهای حداقل، در مورد روشها، تجهیزات یا کالاهای مصرفی تأمین شود.
220601 تنش مجاز [177] stress Allowable بزرگترین تنشی را که طبق آییننامه و مشخصات در طراحی و محاسبات سازهها در اثر بارهای وارده میتوان در نظر گرفت تا سازه دوام و پایایی خود را حفظ کند، تنش مجاز گویند.
220602 تغییر شکل مجاز [177] deformation Allowable تغییر شکل مجاز عبارت است از حداکثر تغییر شکل که یک سازه تحت اثر بارهای وارده، میتواند داشته باشد تا دوام یا پایایی آن به خطر نیفتد.

54 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

220701 کنترل مهندسی [177] control Engineering کنترل مهندسی عبارت است از بررسی و کنترل کمی و کیفی مدارک فنی، محاسبات و نقشه های اجرایی، توسط دستگاه اجرایی یا واحد صلاحیتدار.
220702 کنترل پایداری [177] control Stability کنترل مقاومت سازه یا عضو در برابر لغزش، واژگونی، کمانش یا فروریزش.
220801 طراحی محیط زیست [144] design Environmental یک واژه عمومی با دامنه وسیع برنامهریزی و طراحی برای تمام محیط زیست انسانی است، بعضی اوقات آن را برای طراحی سیستم گرمایش و تهویه مطبوع هم به کار میبرند.
220802 طراحی و تکوین [107] development and Design مجموعهای از فرایندها که الزامات و یا خواستهها را به ویژگیها ی مشخص شده یا به مشخصات محصول فرایند یا سیستم تبدیل میکند.

یادآوری-1 اصطلاحات «طراحی» و «تکوین» گاهی مترادف با یکدیگر و گاهی برای تعریف کردن مراحل مختلف فرایند کلی طراحی و تکوین به کار میروند.
یادآوری-2 ممکن است یک توصیفگر (صفت یا مضافالیه) برای مشخص کردن ماهیت آنچه که طراحی میشود و تکوین مییابد به کار میرود. (برای مثال طراحی و تکوین محصول یا طراحی و تکوین فرایند)

220803 طراحی بهینه [120] optimal ,Design طراحی سیستم مبتنی بر انتخاب یا تلفیق مناسبترین متغیرها (گزینهها) به منظور به حداکثر رسانیدن برخی توابع هدفهای مورد نظر (مثلا سود خالص) بر اساس ضوابط طراحی.
220901 حفاظت از زنگ (حفاظت کاتدی) [119] protection Cathodic روش الکتریکی برای جلوگیری از زنگزدگی سطح فولاد و آهنی که با آب یا خاک مرطوب در تماس است. در این روش جریانی با ولتاژ کم را به ترتیبی به داخل مایع یا خاک در تماس با فلز، میفرستند. این جریان به فلز خاصیت کاتدی میبخشد و خوردگی را بر روی قسمتهای آند کمکی (آند

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 55
منیزیمی که دارای پتانسیل الکتروشیمیایی زیادتری است) که برای همین منظور ساخته شده است متمرکز میسازد.

221001 حفاظت از حریق [144] protection Fire ملاحظات وسیعی در طراحی ساختمان برای جلوگیری از آتشسوزی با رعایت ضوابط ایمنی کار، خدمات در شرایط اضطراری و آتشنشانی.
221101 ایمنی [106 و 124] Safety - حالتی که در آن احتمال خطر آسیب (به اشخاص) یا خسارت مادی، به میزان قابل قبولی محدود شده باشد.

یادآوری- ایمنی یکی از جنبههای کیفیت است.

روشها و فنون اجتناب از حوادث یا بیماریها.
221102 مقررات ایمنی [177] regulation Safety مجموعه اصول و دستوراتی که برای حصول ایمنی لازم است اجرا شود.
221201 مقاوم سازی [140] Strengthening مقاوم سازی عبارت از مجموعه اقداماتی است که به منظور افزایش پایدار ی سازه ساختمانها و مستحدثات برای مقابله با خطر زلزله و دیگر بلایای طبیعی انجام میگیرد.
221301 نقشههای همسان (تیپ) [119 و 177] drawings Tabular - نقشه مجموعه یا یک جزء از ساختمان یا ماشین که در آن ابعاد به وسیله الفبا مشخص میگردد. این نقشه با جدولی همراه است که اندازهها را در مقابل حروف برای سریهای مختلف اجزای ساختمان یا قطعات ماشین میدهد و با این ترتیب ممکن است یک رسم (نقشه) برای یک سری از سازه یا قطعات مورد نظر کافی باشد.
مجموعهای از نقشههایی که به دلیل کاربرد انبوه آنها، با دقت به صورت همسان تهیه میشود و در محلهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد مانند نقشههای همسان پلها و نقشه همسان مجاری آب بر زیر زمینی.

56 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

221302 جزئیات تیپ (همسان) [177] details Typical عبارت است از مجموعهای از نقشههای جزئیات اجرایی که کاربرد انبوه دارد و به صورت همسان تهیه میشود و در محلهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 57
٢٤٠٠٠٠ - مشخصات فنی و اجرایی

240101 مشخصات فنی [129 و 177 و 105] specifications Technical - مجموعه مدارکی است که ویژگیهایی مانند سطح کیفیت، نحوه و دقت انجام کار، درجه ایمنی، ابعاد، لوازم و تجهیزات، (روش پذیرش) و عملیات و یا خدمات را تعیین میکند.
بخشی از اسناد پیمان که شامل، ویژگیهای فنی مصالح، سیستمها و استانداردهای ساخت تجهیزات و کیفیت اجرا میباشد.
مدرکی است که خواستههای فنی را که یک محصول، فرایند یا خدمت باید تأمین نماید شرح میدهد.
240102 مشخصات فنی عمومی [177] specifications technical General سندی است که ویژگیهایی مانند سطح کیفیت، نحوه و دقت انجام کار، درجه ایمنی، رواداری های ابعاد و لوازم و تجهیزات و آزمایشهای لازم را برای یک زمینه کاری تعیین میکند و معمولاً به صورت همسان تهیه میشود.
240103 مشخصات فنی خصوصی [177] specifications technical Particular سندی است مکمل مشخصات فنی عمومی که ویژگیهای خاص یک طرح را تعیین میکند.

58 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
٢٥٠٠٠٠ - ضوابط کنترل کیفی

250101 معیار پذیرش [124] criteria Acceptance استانداردهای داوری در مورد مقبولیت کالاهای ساخته شده.
250201 الزامات کیفیت [177] requirements Quality ویژگیهایی که هر جوهره entity باید دارا باشد تا بتوان آن را تأیید کرده و یا پذیرفت. الزامات کیفیت باید ضرورتاً نیازهای بیان شده و اشاره شده مشتری را به نحو کاملی منعکس نمایند . این واژه نیازهای قراردادی، نیازهای مبتنی بر بازار و همچنین نیازهای داخلی سازمان را نیز دربر میگیرد . الزامات

کمی برای ویژگیها میتواند مقادیر عددی ارزشهای نسبی، حدود انحراف، رواداری را شامل شود و الزامات کیفیت ممکن است در ابتدا بر حسب عبارات عملکردی بیان شود.

250301 بازرسی [106 و 143 و 107] Inspection - فعالیتی مانند اندازهگیری، بررسی، آزمایش یا آزمون با شاخص (شابلونگیری) در مورد یک یا چند ویژگی یک مقوله و مقایسه نتایج با نیازمندیهای مشخص شد ه، به منظور تعیین اینکه برای هر ویژگی، انطباق حاصل شده است.
بررسی و آزمایش مصالح و تجهیزات و خدمات و تطابق آن با مشخصات خواسته شده در قرارداد - ارزیابی انطباق از طریق مشاهده و قضاوت همراه با اندازهگیری، آزمایش یا مقایسه با شاخص، هر کدام که مقتضی باشد.
250302 آزمون [107] Test تعیین یک یا چند ویژگی بر طبق یک روش اجرایی.
250303 آزمون کیفیت [124] test Qualification یک رشته آزمون معین که به وسیلۀ آنها عملکرد کارکردی، محیطی و اعتمادپذی ری هر قطعه یا سیستم را میتوان ارزیابی کرد تا مهندس، پیمانکار، یا مالک پیش از پذیرش و تصویب نهایی، از درستی طرح و ساخت قطعه اطمینان حاصل کند.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 59

250304 آزمون پذیرش [124] test Acceptance آزمونی که برای تعیین تطبیق یک فراورده با مشخصات فنی طرح، به منزلۀ مبنای پذیرش آن، انجام میشود.
250305 پایش - رفتارسنجی [124] Monitoring استفاده از سنجهها یا فنون مختلف برای اندازهگیری پیوسته یا منقطع وضعیتی که باید در محدودۀ مشخص شده باقی بماند.

Self inspection [106] خودبازرسی -250306 بازرسی از کار انجام گرفته به وسیله شخص انجام دهنده آن کار بر طبق قواعد مشخص شده. یادآوری- نتایج خودبازرسی ممکن است برای کنترل فرایند به کار رود.

250401 سیاهه وارسی [177] list Check کاربرگی است که برای کنترل خدمات، کارهای انجام شده و یا برای حصول اطمینان از وضعیت یک سازه یا دستگاه مورد استفاده قرار میگیرد.
250501 رواداری (تلرانس) [177] Talerance الف- تغییر مجاز در ابعاد قطعات ماشین.

ب- انحراف مجاز از مقدار مشخص شده که بر حسب مقادیر واقعی، یا بیشتر اوقات به صورت درصدی از مقدار نامی بیان میشود.

250601 بازنگری [107] Review فعالیتی جهت تعیین مناسب بودن،کفایت و اثربخشی موضوع تحت بررسی برای دستیابی به اهداف تعیین شده.

یادآوری- بازنگری میتواند تعیین کارایی را نیز شامل گردد.

250701 بازکاری [107] Rework اقدامی که در مورد یک محصول نامنطبق انجام میگیرد تا با الزامات و یا خواستهها انطباق یابد.

60 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
یادآوری- برخلاف بازکاری، تعمیر ممکن بر بخشی از محصول نامنطبق اثر بگذارد یا آن را تغییر دهد.

250801 اجازه ارفاقی [107] Concession اجازه استفاده یا ترخیص محصولی که با الزامها و یا خواستههای مشخص شده انطباق ندارد. یادآوری- این اجازه، عموماً منحصر به تحویل محصولی است که دارای ویژگیهای نامنطبق در محدوده مشخص و برای مدت زمان و مقدار معینی از محصول بوده که قبلاً مورد توافق قرار گرفته باشد.
250901 انحراف [124] Deviation اختلاف بین مقدار واقعی متغیر کنترل شده و مقدار مطلوب متناظر با نقطه تنظیم.
250902 اجازه انحراف [107] permit Deviation اجازه عدول از الزامات و یا خواستههای مشخص شده اولیه در مورد یک محصول، پیش از پدیدآوری آن.

یادآوری- این اجازه عموماً برای مقدار محدود محصول یا دوره زمانی و برای کاربردی مشخص داده میشود.

251001 اسقاط [107] Scrap اقدامی که در مورد یک محصول نامنطبق انجام میگیرد، تا مانع استفاده از آن در کاربرد مورد نظر اصلی گردد. مثال: بازیافت و تخریب

یادآوری- در مورد یک خدمت نامنطبق، اسقاط از طریق «متوقف کردن» خدمت انجام میگیرد.

251101 تجهیزات اندازهگیری [107] equipment Measuring ابزار اندازهگیری، نرمافزار، برسنج، مواد مرجع و یا وسایل کمکی یا ترکیبی از آنه ا که برای تحقق فرایند اندازهگیری لازم هستند.
251201 سیستم کنترل اندازهگیری [107] system control Measurement مجموعهای از عناصر مرتبط به هم یا متعامل مورد نیاز برای دستیابی به تأیید اندازه شناختی و کنترل مستمر فرایندهای اندازهگیری.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 61
٢٦٠٠٠٠ - ضوابط بهرهبرداری و نگهداری

260101 مرحله بهرهبرداری و نگهداری [129 و 177]

Operation and maintenance phase

خدمات این مرحله بر اساس دستورالعملهای ارائه شده توسط مشاور یا سازندگان تجهیزات به منظور بهرهبرداری و نگهداری بهینه از تأسیسات ایجاد شده انجام میپذیرد . انجام این خدمات به وسیله کارفرما یا دستگاه بهرهبرداری کننده صورت میگیرد.
فعالیتهای این مرحله شامل بهرهبرداری و نگهداری و انجام تعمیرات و بازرسیهای لازم طبق دستورالعملهای مشخص شده میباشد و بهرهبرداری به نحوی باید انجام شود که اهداف طرح حاصل گردد.
260201 دستورالعمل بهرهبرداری [177] manual Operation مدرکی است که نحوۀ راهبری و استفاده از تأسیسات و تجهیزات را توصیه میکند.
260301 دستورالعمل نگهداری [177] manual Maintenance سندی است که حاوی جزئیات روش نگهداری و تعمیرات کارهای اجرا شده میباشد و شامل توصیههایی نیز در این مورد میباشد.

62 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
٢٨٠٠٠٠ - رشتههای کاری
٢٨٠١٠٠ - توسعه و عمران

280101 توسعه و عمران [177] improvement and Development توسعه و عمران عبارت است از هدایت و کنترل استقرار مطلوب مراکز فعالیتها، بررسی قابلیتها و محدودیتها، بهرهبرداری از امکانات و منابع موجود، تعیین نقاط حساس و آسیبپذیر، تعیین کاربری اراضی، ضوابط استفاده از اراضی، تعیین استراتژی توزیع جمعیت.
280102 طرح آمایش سرزمین [89] plan Spatial طرح آمایش سرزمین به معنای تعیین استراتژیهای توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در پهنه سرزمین، توسط سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور با همکاری دستگاههای ذیربط تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

آمایش سرزمین به عنوان قسمتی از برنامه درازمدت کشور راهنمای تهیه برنامههای میانمدت و کوتاهمدت کشور خواهد بود.

280103 طرح توسعه و عمران [89] plan improvement and Development به منظور تدوین سیاستها و ارائه راهبردها در زمینه هدایت و کنترل توسعه و استقرار مطلوب مراکز فعالیت، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساکنان شهرها و روستاها در یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل باشند، تهیه میشود.
280104 طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه [34]

Comprehesive development and improvement
این طرح با شناخت چگونگی استقرار عوامل زیستی (انسان – فضا - فعالیت) و با توجه به گرایشها، روند رشد و توسعه، اولویتها و امکانات و محدودیتها، نسبت به تدوین سیاستها و ارائه راهبرد ها اقدام مینماید. طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه به هدایت و کنترل توسعه و استقرار مطلوب مراکز فعالیت
فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 63
(مسکونی و غیر مسکونی)، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساکنین شهرها و روستاها خواهد پرداخت.

280105 طرح جامع سرزمین [89]

طرحی است که شامل استفاده از سرزمین در قالب هدفها وخطمشیهای ملی و اقتصادی از طریق بررسی امکانات و منابع و مراکز جمعیت شهری و روستایی کشور و حدود و توسعه و گسترش شهرها و شهرکهای فعلی و آینده و قطبهای صنعتی کشاورزی و مراکز جهانگردی و خدماتی بوده و در اجرای برنامههای عمرانی بخشهای عمومی و خصوصی ایجاد نظم و هماهنگی نماید.

280106 مطالعات توسعه [177] studies Development مطالعات توسعه فرایندی است مستمر برای بررسی و شناسایی کمیتها و کیفیتها، امکانات و محدودیتها در زمینههای مختلف اعم از موضوعی و یا جغرافیایی که عموماً زمینه ساز انجام مراحل مختلف برنامهریزی است، مطالعات توسعه را میتوان بر حسب موارد زیر طبقهبندی نمود. مطالعات توسعه منطقهای - مطالعات جامع بخشی - مطالعات بخشی
280107 مطالعات توسعه منطقهای [177] studies development Regional مطالعات توسعه منطقهای را میتوان به شرح زیر طبقهبندی نمود.
مطالعات جامع توسعه منطقهای

این نوع مطالعات دربر گیرنده موضوعهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آمایشی است که در یک قلمرو جغرافیایی مشخص انجام میشود.

مطالعات موردی

این مطالعات برای شناخت عوامل بروز یک پدیدۀ خاص و چگونگی برخورد با آن انجام میشود. عمدتاً بر حسب یک یا چند بخش اقتصادی - اجتماعی و یا محیطی صورت میپذیرد. مراحل انجام این مطالعه همچون مطالعات جامع توسعه منطقهای است، لیکن آثار و بازتابهای ناشی از عملکرد برای سایر بخشهای اقتصادی - اجتماعی منطقه ارائه نمیشود و جمعبندیها عموماً به صورت موردی و متناسب با اهداف مطالعه ارائه میشود.
64 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

280108 مطالعات جامع بخشی [177] studies comprehensive Sector این گونه مطالعات ویژگیهای ساختاری و عملکردی یک بخش معین را با در نظر گرفتن آثار متقابل با سایر بخشها مورد بررسی قرار میدهد و بر اساس شاخصهای کلان و تفصیلی هر بخش در ارتباط با سایر فعالیتها صورت میپذیرد و عمدتاً به جمعبندیهای مربوط به شناخت وضعیت موجود و عملکرد بخش بر حسب شاخصهای عملکردی میپردازد.
280109 مطالعات بخشی [177] studies Sector مطالعات بخشی فرایندی است که فعالیتهای مختلف یک بخش و روند تغییرات حال و آینده آن بخش را در یک دوره زمانی معین مورد بررسی قرار میدهد.
280110 برنامهریزی شهری [177] planning Urban برنامهریزی شهری عبارت است از برنامهریزی برای تأسیس جوامع شهری آینده یا شکل دادن و گسترش دادن جوامع موجود به شیوهای سازمان یافته و با طرحی منظم که در آن عواملی مانند آسایش

ساکنین، شرایط زیستمحیطی، نیازهای اجتماعی، امکانات تفریحی، زیبایی شهر، مسائل اقتصادی و نیازهای موجود در نظر گرفته شده باشد و همچنین نیازهای آینده پیشبینی شده باشد.

280111 شهرسازی [177 و 140]
شهرسازی عبارت است از مطالعه طرحریزی و توسعۀ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخگویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری. - شهرسازی عبارت است از انعکاسات بیرونی مابین عناصر مختلف شهری و آثار متقابل آنها بر یکدیگر و در نتیجه آرایش مطلوب فضایی این عناصر.
280112 طرح هادی شهر [89]

عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمینهای شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارائه راه حلهای کوتاهمدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمیباشند، تهیه میشود.
فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 65

280113 طرح جامع شهر [89]

طرح جامع شهر عبارت از طرح بلندمدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقهبندی مربوط به حوزهای مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندیهای عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط (ترمینال) و فرودگاهها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویتهای مربوط به آنها تعیین میشود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم میگردد . طرح جامع شهر بر حسب ضرورت قابل تجدید نظر خواهد بود.

280114 طرح تفصیلی شهر [89]

طرح تفصیلی عبارت از طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمینهای شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین میشود و نقشهها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم میگردد.

280115 محدوده قانونی [89 و 34]
در شهرهایی که طرح جامع یا طرح هادی برای آنها تهیه و به تصویب مراجع ذیربط رسیده باشد شامل محدوده خدماتی به اضافه محدوده توسعه آینده شهر که در طرح جامع یا هادی منظور گردیده است خواهد بود مگر اینکه حدود حوزه شهرداری تعیین شده طبق ماده (2) قانون شهرداری وسیعتر از آن باشد که در این صورت محدوده اخیرالذکر محدوده قانونی شناخته میشود در مورد سایر شهرها محدوده

قانونی همان حدود حوزه شهرداری است که طبق م اده (2) قانون شهرداری تعیین میگردد. [ماده (2) قانون شهرداری به موجب تبصره 1 ماده (4) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 1362 لغو
66 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
شده است و به موجب قانون اخیرالذکر تعیین محدوده شهری به پیشنهاد شورای شهر و تصویب وزارتین کشور و مسکن و شهرسازی خواهد بود].

محدودهای است که طبق قانون، تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری تعیین میشود.
280116 حریم شهرها (حوزه استحفاظی) [34]

آن قسمت از مناطق خارج از محدوده قانونی شهر که در آن فعالیتهای عمرانی، از قبیل تفکیک اراضی، احداث و تعریض معابر و ایجاد ساختمان بر توسعه شهر ت أثیر میگذارد. این حریم بر اساس طرحهای مصوب یا جامع شهرها و مفاد ماده (99) قانون شهرداری تعیین میگردد. [ماده (99) قانون شهرداری - شهرداریها مکلفاند در مورد حریم شهر اقدامات زیر را بنمایند:

1 تعیین حدود حریم و تهیه نقشه جامع شهرسازی با توجه به توسعه احتمالی شهر. -2 تهیه مقرراتی برای کلیه اقدامات عمرانی از قبیل قطعه بندی و تفکیک اراضی، خیابان کشی، ایجاد باغ و ساختمان، ایجاد کارگاه و کارخانه و همچنین تهیه مقررات مربوط به حفظ بهداشت عمومی مخصوص به حریم شهر با توجه به نقشه عمرانی شهر.

حریم و نقشه جامع شهرسازی و مقررات مذکور پس از تصویب انجمن شهر و تأیید وزارت کشور برای اطلاع عمومی آگهی و به موقع اجرا گذاشته خواهد شد].

280117 حوزه نفوذ شهرها [140]

حوزه نفوذ شهر محدودهای است عرفی که نشان دهنده حدود شهر و روستاهای مستقر در آن است که از خدمات شهر مرکزی (مدرسه، درمانگاه، بازار و غیره) استفاده مینمایند.

280118 ناحیه [34] District ناحیه عبارت است از حداقل یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی همگون بوده (قابل تمیز از نقاط دیگر) و از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی، دارای ارتباطات فعال متقابل باشند.
280119 منطقه [34] Zone منطقه عبارت است از تمام یا بخشی از یک یا چند استان با خصوصیات مورد اشاره در تعریف ناحیه.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 67

280120 برنامهریزی فیزیکی [98] planning Physical فرایندی است در زمینه به کار بردن جنبههای فیزیکی و کالبدی و تجهیزاتی در برنامهریزی و امروز ه بیشتر در قلمرو مسائل شهرسازی و مسکن، برنامهریزی درون منطقهای و آمایش سرزمین به کار میرود.
280121 طرح کالبدی ملی و منطقهای [89]

با هدف مکانیابی برای گسترش آینده شهرهای موجود و ایجاد شهرها و شهرکهای جدید، پیشنهاد شبکه شهری آینده کشور، تعیین اندازه شهرها، چگونگی استقرار آنها در پهنه کشور و سلسله مراتب میان شهرها به منظور تسهیل و مدیریت سرزمین و امر خدمات رسانی به مردم و پیشنهاد چارچوب مقررات ساخت و ساز در کاربریهای مجاز زمینهای سراسر کشور.

280122 خدمات شهری [177] services Civil خدمات شهری عبارت است از تأمین آب، برق، گاز، بهداشت، نظافت معابر، خدمات ورزشی، فرهنگی، ارتباطات و وسایل رفت و آمد در داخل محدوده شهر.

68 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور
٢٨٠٢٠٠ - ساختمان

280201 ساختمان [140] Building ساختمان در حالت عام، فضایی است محصور، مسقف، ثابت و از پی تا سقف دارای استقلال کامل که به وسیله دیوار از فضاهای پیرامون خود مجزا و تفکیک شده و یک یا چند در ورودی به معابر عمومی داشته باشد و برای سکونت یا فعالیتهای تجاری و اداری مورد استفاده قرار میگیرد.
280202 ساختمانهای مسکونی [89 و 140] Dwelling - به ساختمانی اطلاق میشود که فقط برای سکونت مورد استفاده قرار گیرد.
ساختمانهایی است که فقط برای سکونت مورد استفاده قرار میگیرد، محل پارکینگ اتومبیل در خانه، سایر تأسیسات جانبی محل مسکونی، خانههای شناور و خانههای قابل انتقال را نیز شامل میشود.
280203 ساختمانهای عمومی و اداری [177] buildings Public به ساختمانهایی اطلاق میشود که عموم مردم میتوانند به آن مراجعه نمایند و معمولاً به دولت تعلق دارد و توسط دولت اداره میشود.
280204 ساختمانهای بهداشتی [177] buildings Health به ساختمانهایی اطلاق میشود که برای پیشگیری از امراض یا بیماری، خدمات درمانی و یا سایر عملیات پزشکی و درمانی مورد استفاده قرار میگیرند.
280205 ساختمانهای سیاحتی [177] buildings Touristic به ساختمانهایی اطلاق میشود که به علت باستانی بودن یا داشتن مناظر زیبا مورد توجه بوده و جهانگردان و گردشگران از آن بازدید به عمل میآورند.
280206 ساختمانهای صنعتی [177] buildings Industrial به ساختمانهایی اطلاق میشود که در آن فعالیتهای ساخت و تولید محصولات و قطعات ، ترکیب، پرداخت، تزئین و یا تعمیر وسایل و تجهیزات انجام میشود.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 69

280207 سیلو [124] Silo سازۀ عمودی استوانهای بزرگ ساخته شده از بتن مسلح، فولاد یا الوار، که برای ذخیرهسازی غلات، سیمان و مواد دیگر به کار میرود.
280208 آپارتمان (کاشانه) [177 و 104] flat-Apartment - مجموعهای از چند اتاق با سرویس بهداشتی به صورت مستقل که برای سکونت در نظر گرفته شده است.
واحد مسکونی عمدتاً در یک تراز، واقع در یک ساختمان بزرگتر.
280209 بازسازی (مرمت) [177 و 140] Rebuilding - بازگرداندن ساختمان یا دستگاه به وضعیتی شبیه وضعیت نو، از طریق تعمیر، اصلاح و یا تعویض قطعات آن.
برگرداندن به شرایط خواسته شده با مشخصات اولیه و یا تعویض قطعات اصلی طبق مشخصات و یا مشخصات پیشرفتهتر.
280210 نوسازی [119 و 140] Renewals - تعمیرات وسیعی که عملاً بر روی تمام ناحیه، بدون افزودن بر ارزش اصلی سرمایه، انجام میگیرد. تعویض قسمتهای آسیب دیده تأسیسات و ساختمان نیز جزو نوسازی است.
نوسازی عبارت است از بازبینی تمام قسمتها، تعویض یا اصلاح قسمتهای معیوب.

Reconditioning of structure [177] ساختمانها بهسازی -280211 اصلاح ساختمانهای موجود از قبیل تغییر شکل ظاهری ساختمان، تقویت سازه به منظور حفظ و یا بهتر کردن شرایط آن است.

280212 تهویه مطبوع [177] conditioning Air کنترل همزمان دما، رطوبت و پاکیزگی هوا و توزیع مناسب آن، به منظور تأمین شرایط مورد نی از فضای ساختمان برای ایجاد آسایش افراد ساکن در آن، تهویه مطبوع میباشد.

70 فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور

280213 سازه [177] Structure اعضایی هستند که برای تحمل بار، طراحی و ساخته میشود.
280214 ماکت (انگاره) [105] Model نمایش سه بعدی یک پروژه و یا بخشی از آن است که غالباً به صورت سادهای ارائه میشود.
280215 مدول [140] Module واحدهای استاندارد شده و همسان که ساختمان یا سیستم از مجموع آنها تشکیل میشود.

فصل دوم ـ واژههای معیارهای فنی 71
٢٨٠٣٠٠ - راه و ترابری

280301 راه و ترابری [177] Transportation حمل و نقل (زمینی، هوایی، آبی) با استفاده از خودرو، حمل هیدرولیکی یا حمل با تسمه نقاله ، احداث تأسیسات زیربنایی حمل و نقل مانند: راه، راه آهن، فرودگاه، پایانهها، بندر و تأسیسات آنها.
280302 حمل و نقل [177] Transportation حمل و نقل عبارت است از رفت و آمد مسافرا ن، جابهجایی بار و مسافر از طریق زمینی یا هوایی و یا دریایی.
280303 ترافیک [124] Traffic رفت و آمد وسایل نقلیه، عابران پیاده، کشتیها یا هواپیماها، در طول مسیرهای معینی مانند جاده، پیادهرو، خطوط دریایی یا هوایی.
280304 راه (جاده) [104 و 177] Road - راه روسازی شده عمدتاً برای وسایل نقلیه
مسیر عبور و مرور روسازی شدهای که عمدتاً برای وسایل نقلیه مورد استفاده قرار میگیرد.
280305 آزاد راه [67] Expressway راهی با حداقل چهار خط عبور که مسیرهای رفت و برگشت از هم جدا شده و بدون تقاط ع همسطح، بدون دسترسی از حاشیه، ممنوعیت عبور پیاده و دوچرخه و سایر وسایل نقیله غیر موتوری، ورود و خروج با زاویه کم و در موردهایی ممنوعیت عبور تمام یا بخشی از وسایل نقیله تجاری.
280306 بزرگراه [67] Highway مانند آزاد راه ولی با امکانات محدود تقاطع همسطح و دسترسی از حاشیه.
280307 راه اصلی درجه یک [67] road main ,class First راه اصلی دو طرفه با سواره روی آسفالتی به عرض حداقل 7/3 متر و شانه هر طرف به عرض حداقل 1/85 متر.